Bài giảng Ngữ văn 7 - Bài: Quá trình tạo lập văn bản

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn 7 - Bài: Quá trình tạo lập văn bản

1. Tuần 3, tiết: 12 QUÁ TRÌNH TẠO LẬP VĂN BẢN I. CÁC BƯỚC TẠO LẬP VĂN BẢN *Bài tập 1. SGK trang 45 Khi nào người ta có nhu cầu tạo lập (làm ra, viết, nói) văn bản ?lấy viết thư cho một người nào đó làm ví dụ, hãy cho biết điều gì thôi thúc người ta phải viết thư. Nhận xét: - Khi con người muốn thông tin một vấn đề gì đó (tri thức, tình cảm) hoặc giao tiếp. - Điều kiện thôi thúc người ta viết thư: để trình bày, giải thích, hỏi thăm *Bài tập 2. SGK trang 45 Để tạo lập một văn bản, ví dụ như viết thư, trước tiên phải xác định bốn vấn đề : Viết cho ai?, viết để làm gì ? viết về cái gì ? viết như thế nào ? Bỏ qua vấn đề nào trong bốn vấn đề đó cũng không thể tạo ra văn bản. Nhận xét: Để tạo lập một văn bản, phải xác định rõ: Viết cho ai?, viết để làm gì ? viết về cái gì ? viết như thế nào ?Bỏ qua vấn đề nào trong bốn vấn đề đó cũng không thể tạo ra được văn bản. *Bài tập 3. SGK trang 45 Sau khi đã xác định được bốn vấn đề đó, cần phải làm những việc gì để viết được văn bản? Nhận xét: Sau khi xây dựng được bốn vấn đề đó, cần phải tìm ý và sắp xếp ý để có một bố cục rành mạch, hợp lí, thể hiện đúng định hướng trên. *Bài tập 4. SGK trang 45 Chỉ có ý và dàn ý mà chưa viết thành văn thì đã tạo được một văn bản chưa ? hãy cho biết việc viết thành văn ấy cần đạt được nhưng yêu cầu gì trong các yêu cầu dưới đây: + Đúng chính tả + Đúng ngữ pháp + Dùng từ chính xác + Sát với bố cục + Có tính liên kết + Có mạch lạc + Kể chuyện hấp dẫn + Lời văn trong sáng Nhận xét: Chỉ có ý và dàn ý thì chưa tạo thành văn bản. Văn bản viết cần đạt những yêu cầu sau: + Đúng chính tả + Đúng ngữ pháp + Dùng từ chính xác + Sát với bố cục
2. + Có tính liên kết + Có mạch lạc + Lời văn trong sáng *Bài tập 5. SGK trang 45 Trong sản xuất, bao giờ cũng có bước (khâu,công đoạn) kiểm tra sản phẩm. Có thể coi văn bản cũng là một sản phẩm cần được kiểm tra sau khi hoàn thành không ? nếu có thì sự kiểm tra ấy cần dựa theo những tiêu chuẩn cụ thể nào ? Nhận xét: Có thể coi văn bản là một sản phẩm cần được kiểm tra sau khi hoàn thành. Khi kiểm tra cần chú ý: + Nội dung có đúng hướng không ? + Bố cục chặt chẽ chưa? + Diễn đạt có gì sai sót không ? Vậy, để làm nên một văn bản, người tạo lập văn bản cần phải lần lượt thực hiện các bước nào? Ghi nhớ: Để làm nên một văn bản, người tạo lập văn bản cần phải lần lượt thực hiện các bước: -Định hướng chính xác: Văn bản viết ( nói) cho ai? viết để làm gì ? viết về cái gì ? viết như thế nào ? - Tìm ý và sắp xếp ý để có một bố cục rành mạch, hợp lí thể hiện đúng định hướng trên. - Diễn đạt các ý đã ghi trong bố cục thành những câu, đoạn văn chính xác, trong sáng, có mạch lạc và liên kết chặt chẽ với nhau. - Kiểm tra xem văn bản vừa tạo lập có đạt yêu cầu đã nêu ở trên chưa và cần có sửa chữa gì không. II. LUYỆN TẬP TẠO LẬP VĂN BẢN Câu 1 (trang 46 SGK Ngữ Văn 7 Tập 1): Em từng tạo lập văn bản trong các tiết Tập làm văn. Hãy trả lời các câu hỏi sau: a) Khi tạo nên các văn bản ấy, điều mà em muốn nói có thật sự thật sự cần thiết không? Gợi ý: -Khi tạo nên các văn bản ấy, bao giờ em cũng muốn nói một điều thật sự cần thiết. b) Em thấy mình đã thực sự quan tâm đến việc viết cho ai chưa (kể chuyện cho ai nghe, miêu tả cho ai nghe, miêu tả cho ai thất, trình bày nguyện vọng với ai? Việc quan tâm (hay thiếu quan tâm) ấy có ảnh hưởng tới nội dung và hình thức bài viết như thế nào (xưng hô, dùng từ, )? Gợi ý: Em phải quan tâm đến việc viết cho ai. Vì việc quan tâm ấy em sẽ dùng từ,xưng hô... một cách thích hợp.( viết cho bạn thì dùng từ suồng sã, còn viết
3. cho thầy cô dùng từ lịch sự, trang trọng) c) Em có lập dàn bài khi làm văn không? Từ kinh nghiệm của bản thân, em thấy việc xây dựng bố cục đã ảnh hưởng thế nào đến kết quả của bài làm? Gợi ý: Trước khi viết bài, em phải lập dàn bài. Việc xây dựng bố cục bài làm theo sát yêu cầu của đầu đề. d) Sau khi hoàn thành bài văn, em có thường kiểm tra lại hay không? Việc kiểm tra, sửa chữa bài viết có tác dụng như thế nào? Gợi ý: Sau khi hoàn thành bài văn, em luôn đọc kiểm tra lại bài. Vì kiểm tra, sửa chữa bài viết làm cho bài viết đạt yêu cầu về nội dung cũng như hình thức. Câu 2. Có một bạn khi báo cáo kinh nghiệm học tập trong Hội nghị học tốt của trường đã làm như sau: a) Bạn chỉ toàn kể lại việc mình đã học thế nào và đạt được thành tích gì trong học tập. b) Bạn luôn hướng về phía các thầy cô giáo, luôn nói: “Thưa các thầy cô” để mở đầu mỗi đoạn và lúc nào cũng xưng em (hoặc xưng con). Theo em, như thế có phù hợp không, nên điều chỉnh như thế nào? Gợi ý: a) Nếu bạn chỉ báo cáo thành tích học tập không thôi thì chưa đủ, mà phải từ thực tế học tập của bạn rút ra những kinh nghiệm để giúp bạn khác. b) Bạn luôn hướng về thầy cô xưng con (em) là chưa xác định đúng đối tượng giao tiếp. Mục đích của bạn báo cáo là viết cho bạn học sinh chứ không phải cho thầy cô, cho nên phải hướng về các bạn học sinh, xưng tôi với các bạn mới hợp lí. Câu 3.Trong một buổi thảo luận tổ, nhiều bạn đã đồng ý rằng: Muốn tạo lập một văn bản thì phải soạn bố cục dưới dạng một dàn bài. Nhưng các bạn còn chưa rõ: a) Dàn bài ấy có bắt buộc phải viết thành những câu trọn vẹn, đúng ngữ pháp không? Những câu đó có nhất thiết phải liên kết chặt chẽ với nhau không? b) Một dàn bài thường chứa đựng nhiều mục lớn nhỏ khác nhau. Vậy phải làm thế nào để có thể: - Phân biệt được mục lớn và mục nhỏ? - Biết được các mục ấy đã đủ chưa và đã được sắp xếp rành mạch, hợp lí chưa? Gợi ý: - Dàn bài là hệ thống các ý dự định sẽ triển khai trong văn bản chứ chưa phải là văn bản. Cho nên, không cần thiết phải viết dưới dạng các câu hoàn chỉnh mà chỉ cần viết ngắn gọn, miễn phác ra được ý là được. Mặc dù không cần phải diễn đạt liên kết bằng từ ngữ cụ thể nhưng dàn bài cũng phải thể hiện được mối liên hệ giữa các ý về mặt nội dung.
4. - Để phân biệt được hệ thống vấn đề trong nội dung văn bản theo cấp độ lớn - nhỏ, khái quát - cụ thể, trước - sau, người lập dàn ý phải dùng hệ thống các kí hiệu quy ước chặt chẽ (bằng chữ số La Mã, chữ số thường, chữ cái,...) - Để kiểm soát được các ý trong từng mục một cách thuận tiện, về mặt hình thức, khi trình bày dàn ý phải chú ý cách xuống dòng, khoảng cách lùi đầu dòng cho thống nhất, chẳng hạn: ý lớn ngang nhau thì các kí hiệu đầu dòng phải thẳng nhau, ý nhỏ hơn thì đầu dòng viết lùi vào so với ý lớn hơn,... Câu 4. Em hãy thay mặt En-ri-cô viết một bức thư cho bố nói lên nỗi ân hận vì đã trót nói lời thiếu lễ độ với mẹ kính yêu. Để viết bức thư đó, em phải thực hiện những việc gì? Gợi ý: Viết thư cho bố nói về nỗi ân hận của En –ri-cô. Thực hiện 4 bước: -Bước 1: Định hướng: Viết thư cho bố, nội dung: xin lỗi -Bước 2:Xây dựng bố cục: + Mở bài:Nêu lí do viết thư + Thân bài:Thanh minh và xin lỗi bố. + Kết bài: Hứa không tái phạm -Bước 3: Viết bài văn hoàn chỉnh -Bước 4: Kiểm tra CÂU HỎI KIỂM TRA Câu 1. Để làm nên một văn bản, người tạo lập văn bản cần phải lần lượt thực hiện qua các bước nào ? Câu 2. Em hãy viết một bức thư thăm thầy cô cũ. Để viết bức thư đó, em phải thực hiện những việc gì?