SKKN Giáo dục kỹ năng sống cho HS lớp 10A5 trường THPT Trần Đại Nghĩa qua công tác chủ nhiệm và hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp

Nội dung text: SKKN Giáo dục kỹ năng sống cho HS lớp 10A5 trường THPT Trần Đại Nghĩa qua công tác chủ nhiệm và hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp

1. MỤC LỤC ĐẶT VẤN ĐỀ................................................................................................................2 NỘI DUNG ........................3 GIỚI THIỆU TỔNG QUAN..........................................................................................3 CÁC BIỆN PHÁP TIẾN HÀNH GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HS LỚP 10A5...............................................................................................................................6 HIỆU QUẢ CỦA VIỆC THỰC HIỆN BIỆN PHÁP ..........14 KẾT LUẬN...................................................................................................................16 DANH MỤC NHỮNG CHỮ VIẾT TẮT Nội dung Ký hiệu Bộ Giáo dục và Đào tạo BGDĐT Sở Giáo dục và Đào tạo SGDĐT Trung học phổ thông THPT Học sinh HS Giáo viên GV Giáo viên chủ nhiệm GVCN Ban giám hiệu BGH Ban chấp hành BCH Kỹ năng sống KNS Hoạt động trải nghiệm HĐTN THPT TRAN DAI NGHIA 1
2. PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ Bản chất của quá trình giáo dục là tổ chức toàn bộ cuộc sống, học tập, hoạt động của HS, tạo điều kiện thuận lợi nhất để HS phát triển toàn diện. Nhiệm vụ chính của người GV là đào tạo, bồi dưỡng HS cả đức lẫn tài. Do đó, yêu cầu của hoạt động giáo dục HS là dạy chữ đi đôi với dạy người. Nếu làm tốt công tác chủ nhiệm lớp thì nó sẽ là một nhân tố quan trọng góp phần nâng cao chất lượng đào tạo, đồng thời giúp HS rèn luyện phẩm chất đạo đức, lối sống, trở thành con người của thời đại mới có đủ năng lực và bản lĩnh để thích ứng với yêu cầu của xã hội ngày nay. Trong xã hội phát triển mạnh mẽ đầy thách thức hiện nay, ngoài việc học chữ, HS cần phải rèn luyện, tu dưỡng đạo đức, lối sống và hình thành nên những phẩm chất tốt đẹp, người có ích cho xã hội. Do đó, vai trò, nhiệm vụ của nhà trường càng nặng nề hơn vì phải thực hiện song hành việc truyền đạt kiến thức cũng như uốn nắn hoàn thiện nhân cách HS. Nhưng, nếu thiếu KNS sẽ thiếu khả năng phân tích xử lý các tình huống khó khăn, xuống cấp về đạo đức, nhận thức và ứng xử lệch lạc, có phản ứng tiêu cực, dễ rơi vào bế tắc, không tự mình kéo lên được,. Trong khi đó, chương trình giáo dục hiện nay còn nặng về kiến thức, chưa chú trọng đúng mức đến việc giáo dục KNS cho HS. Do vậy, biện pháp “Giáo dục kỹ năng sống cho HS lớp 10A5 Trường THPT Trần Đại Nghĩa qua công tác chủ nhiệm và hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp” đã thực hiện, nhằm hướng đến giáo dục toàn diện cho HS, giúp các em rèn luyện KNS, tự tin vững vàng trong cuộc sống. THPT TRAN DAI NGHIA 2
3. PHẦN II: NỘI DUNG A. GIỚI THIỆU TỔNG QUAN 1. KHÁI NIỆM KỸ NĂNG SỐNG Có nhiều cách tiếp cận khái niệm kỹ năng sống (KNS). Tuy nhiên, có thể tiếp cận khái niệm KNS qua 4 trụ cột của giáo dục theo UNESCO: Học để biết (learning to know), học để khẳng định bản thân (learning to be), học để chung sống (learning to live together) và học để làm việc (learning to do). Tiếp cận theo 4 trụ cột trên thì KNS có thể hiểu là: kỹ năng học tập, kỹ năng làm chủ bản thân, kỹ năng thích ứng và hòa nhập với cuộc sống, kỹ năng làm việc. Tuy nhiên, kỹ năng sống (life skills) có thể hiểu là khả năng làm chủ bản thân của mỗi người, khả năng ứng xử phù hợp với những người khác, với xã hội và khả năng ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc sống. Có thể nói KNS chính là nhịp cầu giúp con người biến kiến thức thành thái độ, hành vi và thói quen tích cực, lành mạnh. 2. THỰC TRẠNG GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH PHỔ THÔNG HIỆN NAY Trong thực tế, khi xây dựng chương trình dạy học, nội dung dạy học trên lớp, giáo viên đều phải xây dựng 3 mục tiêu: cung cấp kiến thức, rèn luyện kỹ năng, hình thành thái độ. Đây là yêu cầu mang tính nguyên tắc trong dạy học và giáo viên đều nhận thức sâu sắc yêu cầu này. Tuy nhiên, có thể nói rằng do phải chạy theo thời gian, phải chuyển tải nhiều nội dung trong khi thời gian có hạn, giáo viên có khuynh hướng tập trung cung cấp kiến thức mà ít quan tâm rèn luyện kỹ năng cho học sinh, nhất là kỹ năng ứng xử với xã hội, ứng phó và hòa nhập với cuộc sống. Trong thời gian gần đây, giáo dục KNS cho học sinh được quan tâm nhiều hơn. Giáo dục KNS cho học sinh phổ thông hiện nay không bố trí thành một môn học riêng trong hệ thống các môn học của nhà trường phổ thông bởi KNS phải được giáo dục ở mọi lúc, mọi nơi khi có điều kiện, cơ hội phù hợp. Do đó, giáo dục KNS phải thực hiện thông qua từng môn học và trong các hoạt động giáo dục. Vì vậy, cơ hội thực hiện giáo THPTdục KNS rất nhi ềuTRAN và rất đa dạng. Có thể đề cậDAIp tới một số phương NGHIA thức tổ chức sau: Thông qua dạy học các môn học; qua chủ đề tự chọn; qua hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp; qua hoạt động trải nghiệm .. 3
4. 3. THỰC TRẠNG KỸ NĂNG SỐNG CỦA HỌC SINH PHỔ THÔNG HIỆN NAY Thời gian qua, dù giáo dục KNS có được quan tâm nhưng hiệu quả vẫn còn nhiều hạn chế thể hiện qua thực trạng về KNS của học sinh còn nhiều khiếm khuyết. Thực tế cho thấy, tình trạng học sinh thiếu KNS vẫn xảy ra, biểu hiện qua hành vi ứng xử không phù hợp trong xã hội, sự ứng phó hạn chế với các tình huống trong cuộc sống như: ứng xử thiếu văn hóa trong giao tiếp nơi công cộng; thiếu lễ độ với thầy cô giáo, cha mẹ và người lớn tuổi; chưa có ý thức bảo vệ môi trường, giữ gìn vệ sinh công cộng, gây phiền hà cho người khác khi sử dụng điện thoại di động, .... 4. THỰC TRẠNG VỀ KỸ NĂNG SỐNG CỦA LỚP 10A5 Đa phần các em đầu cấp còn rất rụt rè và chưa được tự tin, chưa biết xử lý giải quyết các tình huống. Tinh thần tham gia các hoạt động trong nhà trường còn thấp. Qua các đợt thi đua HS, kết quả đạt được của lớp còn rất thấp, chưa có nhiều thành tích nổi bật, các em chưa có nhiều kỹ năng tổ chức các hoạt động, vai trò của lớp trưởng, các lớp phó và BCH chưa thật sự được phát huy tốt. Phần lớn HS còn chưa chú trọng đến việc học và rèn luyện KNS cho mình. Phụ huynh HS chỉ quan tâm đến việc học theo khối của con em mình, một số mải mê với công việc phó mặc việc dạy dỗ cho nhà trường. Khi nhận lớp chủ nhiệm, sau một thời gian quan sát, theo dõi và bằng hình thức phát phiếu trắc nghiệm, tôi thấy phần lớn HS lớp tôi chủ nhiệm chưa có KNS. Sĩ số HS chưa có KNS HS nhận thức được HS có KNS một số KNS 40 HS 24 HS 60% 10 HS 25% 6 15% 5. VAI TRÒ CỦA GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG Giáo dục KNS là quá trình hình thành những hành vi tích cực, lành mạnh và thay đổi những hành vi, thói quen tiêu cực trên cơ sở giúp học sinh có cả kiến thức, giá trị, thái độ và kỹ năng thích hợp; là giáo dục những kỹ năng mang tính cá nhân và xã hội THPTnhằm giúp học sinh TRAN chuyển dịch kiến thức (cái họcDAI sinh biết), thái độ,NGHIA giá trị (cái mà học sinh cảm nhận, tin tưởng, quan tâm) thành hành động thực tế (làm gì và làm cách nào) trong những tình huống khác nhau của cuộc sống. 4
5. Giáo dục KNS cho học sinh trung học cơ sở sẽ đem lại những lợi ích thiết thực cho người học và cộng đồng, xã hội. Giáo dục kỹ năng sống có tác động tích cực trong quá trình dạy và học, là thực hiện yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông. Mục tiêu của giáo dục phổ thông theo yêu cầu mới đã chuyển từ chỗ chủ yếu là trang bị kiến thức cho học sinh sang chủ yếu là trang bị những phẩm chất và năng lực công dân, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quổc. Phương pháp giáo dục phổ thông cũng được xác định “phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tư duy sáng tạo của người học; bồi dưỡng cho người học năng lực tự học, khả năng thực hành, lòng say mê học tập và ý chí vươn lên" (Luật Giáo dục năm 2005, Điều 5). Giáo dục KNS với mục tiêu và cách tiếp cận là hình thành và làm thay đổi hành vi của học sinh theo huống tích cực, bồi dưỡng cho các em năng lực hành động trong cuộc sống, thực chất là thực hiện mục tiêu giáo dục phổ thông. Phương pháp giáo dục KNS là thực hiện quan điểm huống vào người học nên có thể đáp ứng được nhu cầu của người học, nâng cao chất lượng cuộc sống của mỗi cá nhân. Mặt khác, giáo dục KNS thông qua những phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực mang tính tương tác, cùng tham gia, đề cao vai trò chủ động, tự giác của người học sẽ có những tác động tích cực đối với quan hệ giữa thầy và trò, giữa học sinh với nhau, tạo ra động lực cho việc học tập. Học sinh sẽ hứng thú và học tập tích cực hơn, có hiệu quả hơn, nhất là khi các vấn đề mà các em được tham gia có quan hệ trực tiếp đến cuộc sống của bản thân. Học sinh trung học phổ thông đang ở trong độ tuổi thanh niên, lứa tuổi đang phát triển mạnh về cả thể chất và tinh thần. Nhu cầu hoạt động và giao tiếp của các em đang phát triển mạnh. Do đó, ý thức về cuộc sống, về bản thân, về con người cũng phát triển; các năng lực cá nhân cũng dần hình thành. Đời sống tình cảm của các em cũng rất phong phú, thể hiện rõ nhất trong quan hệ tình bạn (đồng giới hoặc khác giới). Nó chi phối tình cảm và xu hướng hoạt động của các em. Giáo dục KNS nếu biết khai thác những khía cạnh tích cực trong đặc điểm tâm lí của học sinh sẽ tạo điều kiện thuận lợi giúp các em phát triển nhân cách. Bên cạnh đó, môi trường xã hội cũng ảnh hường rất lớn đến nhân cách của học sinh trung học cơ sở. Bối cảnh hội nhập quốc tế và cơ chế thị trường hiện nay với những tác động tích cực và tiêu cực đan xen khiến trẻ luôn luôn phải có sự lựa THPTchọn, phải đương đầuTRAN với những áp lực, thử thách, DAI nếu không được NGHIA hướng dẫn, các em dễ bị lôi kéo vào các hành vi tiêu cực như nghiện hút, bạo lực, ăn chơi sa đoạ. Giáo dục KNS giúp các em ứng phó với những vấn đề của lứa tuổi học sinh trung học phổ thông 5
6. như phòng tránh lạm dụng game, phòng tránh rủi ro trong quan hệ giới tính, phòng tránh sử dung chất gây nghiện, phòng tránh bạo lực học đường. 6. MỤC TIÊU GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Mục tiêu giáo dục KNS cho học sinh trung học cơ sở thể hiện mục tiêu giáo dục phổ thông theo yêu cầu mới gắn 4 trụ cột của thế kỉ XXI: Học để biết, học để làm, học để tự khẳng định và học để cùng chung sống. Giáo dục KNS cho học sinh trung học cơ sở nhằm đạt những mục tiêu sau: Học sinh hiểu được sự cần thiết của các KNS giúp cho bản thân có thể sống tự tin, lành mạnh, phòng tránh được các nguy cơ gây ảnh hưởng xấu đến sự phát triển thể chất, tinh thần và đạo đức của các em; hiểu tác hại của những hành vi, thói quen tiêu cực trong cuộc sống cần loại bỏ. Có kỹ năng làm chủ bản thân, biết xử lí linh hoạt trong các tình huống giao tiếp hằng ngày thể hiện lối sống có đạo đức, có văn hoá; có kỹ năng tự bảo vệ mình trước những vấn đề xã hội có nguy cơ ảnh hưởng đến cuộc sống an toàn và lành mạnh của bản thân; rèn luyện lối sống có trách nhiệm với bản thân, bè bạn, gia đình và cộng đồng. Học sinh có nhu cầu rèn luyện KNS trong cuộc sống hằng ngày; yêu thích lối sống lành mạnh, có thái độ phê phán đối với những biểu hiện thiếu lành mạnh; tích cực, tự tin tham gia các hoạt động để rèn luyện KNS và thực hiện tốt quyền, bổn phận của mình. B. CÁC BIỆN PHÁP TIẾN HÀNH GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HS LỚP 10A5 1. PHƯƠNG PHÁP “DÙNG NHÂN CÁCH ĐỂ GIÁO DỤC NHÂN CÁCH” Người thầy là tấm gương sáng để người học noi theo, do đó những người dạy KNS cần là người mẫu mực về hành vi, lời ăn tiếng nói, cách ứng xử, cách giải quyết vấn đề đây là một yêu cầu rất cao và đòi hỏi người thầy cũng phải luôn tự rèn luyện mình để công tác giáo dục đạt hiệu quả hơn. THPTTrước khi giáoTRAN dục KNS cho các em, tôi luônDAI chú trọng tới hìnhNGHIA ảnh của bản thân khi đứng trước HS, đồng nghiệp và phụ huynh chẳng hạn như: + Tác phong làm việc, tác phong lên lớp luôn chuẩn mực. 6
7. + Tính kỷ luật trong công việc luôn được tôi đặt lên trên hết. + Luôn công bằng và không nên hứa với các em mà không giữ lời. + Trau dồi kiến thức chuyên môn vững vàng. + Luôn gần gũi, sẵn sàng giúp đỡ, tạo niềm tin cho các em, không tỏ thái độ bực dọc khi lên lớp. + Tôi phải là người có năng lực quản lý và năng lực tổ chức. 2. NHỮNG KỸ NĂNG SỐNG CƠ BẢN CẦN GIÁO DỤC CHO HS LỚP 10A5 2.1 NHỮNG KỸ NĂNG SỐNG CƠ BẢN ĐÃ ÁP DỤNG CHO HS LỚP 10A5 + Kỹ năng trình bày ý kiến, diễn đạt, thuyết trình trước đám đông. + Kỹ năng tự tin của bản thân bằng nhiều hoạt động trải nghiệm đa dạng, phong phú như: hoạt động văn hóa, nghệ thuật; hoạt động xã hội, hoạt động ngoại khóa; hoạt động tham quan, dã ngoại....... + Kỹ năng tư duy sáng tạo và kỹ năng làm việc nhóm. + Kỹ năng giao tiếp ứng xử cá nhân. + Kỹ năng thể hiện tinh thần trách nhiệm trong gia đình. + Kỹ năng quản lý thời gian hiệu quả. 2.2 GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HS LỚP 10A5 THÔNG QUA CÁC HOẠT ĐỘNG 2.2.1 Kỹ năng trình bày ý kiến, diễn đạt, thuyết trình trước đám đông. Trước khi các em đi thi báo cáo thì vào tiết sinh hoạt lớp tôi đã cho các em lên báo cáo trước lớp, từ đó tôi sẽ dạy các em cách thuyết trình trước đám đông sao cho hay nhất và tự tin nhất. Thông qua phương pháp thuyết trình, HS sẽ rèn luyện cho chính mình kỹ năng thuyết trình trước đám đông, kỹ năng giao tiếp, khả năng tự tin trình bày một suy nghĩ, một nội dung nào đó. THPT TRAN DAI NGHIA 7
8. Tuyên truyền giới thiệu sách Nghiên cứu khoa học 2.2.2 Kỹ năng tự tin của bản thân bằng nhiều hoạt động trải nghiệm đa dạng, phong phú như: hoạt động văn hóa, nghệ thuật; hoạt động xã hội, hoạt động ngoại khóa; hoạt động tham quan, dã ngoại....... Để các em tự tin tham gia các hoạt động đầu tiên tôi phải là người truyền cảm hứng cho các em, cùng các em chơi, cùng các em múa hát và cùng các em tham gia phong trào. Qua các hoạt động, HS sẽ rèn luyện thêm cho mình kỹ năng giao tiếp, kỹ năng tự tin của bản thân và thể hiện khả năng sáng tạo, đồng thời tạo một hiệu quả là giảm bớt căng thẳng cho HS sau một quá trình học tập. THPT TRAN DAI NGHIA 8
9. Tốp múa Hài kịch Nhảy hiện đại Hoạt động tham quan bảo tàng Cần Thơ THPT TRAN DAI NGHIA 9
10. Tham gia chạy marathon Hái hoa dân chủ Chuyền bóng bằng lưng Kéo co 2.2.3 Kỹ năng tư duy sáng tạo và kỹ năng làm việc nhóm Đầu tiên tôi tiến hành phân nhóm cho các em cùng nhau tổ chức hoạt động, nó đòi hỏi HS phải hợp tác gắn bó với nhau để hoàn thành nhiệm vụ. Giao nhiệm vụ, công việc cụ thể mà chỉ có đoàn kết cùng nhau các em mới hoàn thành. Đây cũng là kỹ năng khá phổ biến, được áp dụng từ khâu phân công chuẩn bị hoạt động cho đến lúc tham gia hoạt động, nó đòi hỏi HS phải hợp tác gắn bó với nhau để hoàn thành nhiệm vụ. Một tập thể mạnh là một tập thể đoàn kết, đó là yếu tố quyết định đến sự thành công của công tác chủ nhiệm và nó cũng ảnh hưởng trực tiếp đến chất THPTlượng giáo dục, vì TRANchỉ có đoàn kết HS mới có thDAIể giúp đỡ nhau họNGHIAc tập và cùng nhau tiến bộ. 10
11. Kỹ năng làm trại Kỹ năng gói bánh tét Kỹ năng làm lồng đèn THPT TRAN DAI NGHIA Kỹ năng thiết kế thiệp mừng xuân 11
12. 2.2.4 Kỹ năng giao tiếp ứng xử cá nhân Trước tiên tôi tạo ra bầu không khí cởi mở, thân thiện đối với HS, bằng cách gần gũi, thân thiện, tâm sự với HS như một người bạn thân thiết. Tôi thường tổ chức những buổi dã ngoại hoặc những buổi họp mặt tại nhà. Thông qua hình thức này tôi có thể giáo dục cho HS kỹ năng giao tiếp, kỹ năng hòa nhập. Thông qua kỹ năng giao tiếp ứng xử giúp HS tự tin trong giao tiếp, sống khéo léo và ứng xử tốt đẹp hơn. Kỹ năng bán hàng 2.2.5 Kỹ năng thể hiện tinh thần trách nhiệm trong gia đình Thông qua môn hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp chủ đề giáo dục trách nhiệm của bản thân với gia đình, tôi yêu cầu các em về nhà giúp đỡ ba mẹ làm việc nhà và quay video gửi tôi xem để đánh giá môn học, từ đó giúp các em rèn luyện lối sống văn minh lịch sự khi ở nhà. Qua tiết học này các em sẽ cảm nhận được ý nghĩa của việc bản thân tham gia vào việc phụ giúp cha mẹ làm những công việc nhà, từ đó sẽ sẵn sàng hỗ trợ người thân trong gia đình và làm việc một cách có trách nhiệm hơn. THPT TRAN DAI NGHIA 12
13. Giáo dục trách nhiệm với gia đình qua tiết HĐTN 2.2.6 Kỹ năng quản lý thời gian hiệu quả Tôi đã đưa ra thời gian chụp hình báo cáo trực ban và vệ sinh lớp học trước 6 giờ 45 phút vào mỗi buổi sáng. Từ đó giúp HS quản lý được thời gian trực ban và trực vệ sinh lớp đúng giờ, tình hình đi trễ đã được cải thiện rõ rệt. THPT TRAN DAI NGHIA Báo cáo khi trực ban và vệ sinh lớp xong 13
14. PHẦN III: HIỆU QUẢ CỦA VIỆC THỰC HIỆN BIỆN PHÁP 1. Kết quả Sau một học kì làm công tác chủ nhiệm và áp dụng các biện pháp giáo dục KNS cho HS. Bằng các biện pháp theo dõi, kiểm nghiệm và phát phiếu học tập kết quả thu được như sau: TT Các kỹ năng sống Số HS chưa có KNS (%) Số HS có KNS (%) 1 Tự nhận thức giá trị bản thân 7,5% 92,5% 2 Tư duy phê phán 12,5% 87,5% 3 Giải quyết vấn đề và ra quyết định 10% 90% 4 Giải quyết xung đột 2,5% 97,5% 5 Hợp tác 0,0% 100% 6 Kiên định 5% 95% 7 Học tập và định hướng nghề nghiệp 7,5% 92,5% 2. Kết quả thi đua THPT TRAN DAI NGHIA 14
15. 3. Kết quả tham gia các phong trào + Tuyên truyền giới thiệu sách 2 giải khuyến khích + Nghiên cứu khoa học đạt 1 giải khuyến khích + Văn nghệ đạt 1 giải khuyến khích + Làm trại đạt giải nhì + Thiết kế thiệp mừng xuân đạt giải khuyến khích - Thực hiện đầy đủ các cuộc thi, các cuộc vận động do Đoàn trường, tổ chuyên môn phát động. - Kết quả thi đua các tháng : Tốt 4. Kết quả HK1 100% HS đạt kết quả rèn luyện tốt và khá THPT TRAN DAI NGHIA 15
16. PHẦN IV: KẾT LUẬN Với các kết quả đã đạt được cho thấy rõ kết quả thực tiễn khi tăng cường giáo dục KNS cho HS là góp phần rất lớn và hữu hiệu vào việc nâng cao chất lượng giáo dục ở tập thể 10A5. - Về kết quả rèn luyện không có HS chưa đạt. - Tham gia các hoạt động phong trào thi đua của nhà trường đạt được nhiều thành tích. Những minh chứng ấy đã cho thấy hiệu quả thực tiễn của biện pháp và có thể nhân rộng áp dụng đối với công tác chủ nhiệm ở các lớp khác. THPT TRAN DAI NGHIA 16