Bài giảng Ngữ văn 9 - Ôn tập: Rèn kĩ năng viết đoạn văn phân tích một khía cạnh nội dung, chủ đề của đoạn trích/văn bản truyện ngắn

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn 9 - Ôn tập: Rèn kĩ năng viết đoạn văn phân tích một khía cạnh nội dung, chủ đề của đoạn trích/văn bản truyện ngắn

1. * B1: - Chủ đề: Tình anh em sâu sắc, chân thành dựa trên sự sẻ chia, nhường nhịn, bao dung và yêu thương * B2: - Nhân vật thể hiện chủ đề: người anh - Phương diện: hành động,lời nói - Thời điểm: Khi nhặt được chiếc bánh -> Khi chiếc bánh rơi xuống cống *B3, 4: Sự phát triển của hành động, lời nói của nhân vật người anh ở 2 thời điểm - Khi nhặt được chiếc bánh: chiếc bánh bị bẩn, “thằng anh phùng má thổi” -> người anh quan tâm,, chiều chuộng em gái của mình - Khi chiếc bánh rơi xuống cống: dù bị em gái đổ lỗi “ Ai biểu anh thổi chi cho mạnh”, người anh không trách mắng mà rất dịu dàng nói với em: “ Ừa. Tại anh! Nhưng kem còn dính tay nè. Cho em ba ngón, anh chỉ liếm hai ngón thôi!” -> người anh rất hiểu chuyện, biết nhường nhịn, bao dung với cô em gái *B5.=> Qua sự phát triển về hành động, lời nói của nhân vật người anh, câu chuyện ngợi ca tình anh em sâu sắc, chân thành dựa trên sự sẻ chia, nhường nhịn, bao dung và yêu thương lẫn nhau. * Thông điệp: - Truyện khẳng định tầm quan trọng của tình cảm gia đình trong cuộc sống đối với mỗi người và nhắn gửi tới chúng ta trong gia đình mỗi thành viên cần biết cảm thông, thấu hiểu, nhường nhịn, bao dung và yêu thương lần nhau... - Truyện còn đề cao giá trị của sự quan tâm và yêu thương và sẻ chia trong cuộc sống...
2. Chủ đề là vấn đề cơ bản, vấn đề trung tâm được tác giả nêu lên, Chủ đề là hiện thực cuộc sống được phản ánh trong tác phẩm văn học. Sai 1 Đúngđặt nội hay dung sai? cụ thể trong tác phẩm văn học .........................Truyện ngắn là tác phẩm văn xuôi cỡ nhỏ, ít nhân vật, ít sự 2 kiện phức tạp; cốt truyện thường không chia thành nhiều tuyến; chi tiết cô đúc, lời văn mang nhiều ẩn ý Dòng nào nêu đúng các yếu tố thuộc về nội dung, chủ đề của văn Nhữngbản truyện yếu :tố thuộc về nội dung, chủ đề của tác phẩm truyệnA,? C, D 3 -A Nhan. Nhan đề đề -B Nhân. Nghệ vật thuật xây dựng tình huống truyện C- .Sự Nhân việc vật. D. Sự việc. Nhân vật truyện là ...............đối tượng....... được nhà văn khắc họa trong tác 4 phẩm. Nhân vật là yếu tố quan trọng để truyền tải nội dung, chủ đề của tác phẩm truyện.
3. ÔN TẬP RÈN KĨ NĂNG VIẾT ĐOẠN VĂN PHÂN TÍCH MỘT KHÍA CẠNH NỘI DUNG, CHỦ ĐỀ CỦA ĐOẠN TRÍCH/ VĂN BẢN TRUYỆN NGẮN
4. VIẾT ĐOẠN VĂN PHÂN TÍCH MỘT TRUYỆN NGẮN GỒM: - Khía cạnh nội dung chủ đề: 1. Phân tích làm rõ khía cạnh ND chủ đề sự kiện – chi tiết tiêu biểu 2. Phân tích làm rõ khía cạnh ND chủ đề qua sự biến chuyển của hành động, tâm trạng, tình cảm, cảm xúc của nhân vật chính 3. Phân tích sự kiện, chi tiết tiêu biểu và nhân vật - Phân tích một nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật 1. Phân tích tình huống truyện 2. Phân tích nghệ thuật xây dựng nhân vật 3. Phân tích sự kiện - chi tiết tiêu biểu 4. Phân tích vai trò của ngôi kể ( người kể chuyện)
5. VIẾT ĐOẠN VĂN PHÂN TÍCH NHÂN VẬT THỂ HIỆN CHỦ ĐỀ CỦA TRUYỆN (1)“Gió lạnh đầu mùa” của TL đặt ra vấn đề cốt lõi về giá trị của tình người THẢO LUẬN NHÓM và sự sẻ chia trong xã hội, điều này được thể hiện đầy ấn tượng qua sự thay đổi và 1. Đọc đoạn văn cách ứng xử của các nhân vật đặc biệt là Sơn và mẹ Sơn.(2) Khi chứng kiến Hiên co ro trong cái rét đầu mùa, “mặc có manh áo rách tả tơi, hở cả lưng và tay”, 2. Trả lời câu hỏi sau: Sơn đã có sự thay đổi trong suy nghĩ, tình cảm: "Sơn thấy động lòng thương, cũng a. Tìm câu nêu luận điểm? Câu chủ đề như ban sáng Sơn đã nhớ thương đến em Duyên ngày trước vẫn cùng nói với Hiên nêu thông tin gì? đùa nghịch ở vườn nhà".(3) Chính tình cảm trong sáng, ấm áp đó là động lực đưa b. Tìm các câu làm rõ luận điểm? Chỉ rõ đến quyết định của Sơn: rủ chị Lan về nhà lấy áo bông cũ của em Duyên đưa cho lí lẽ, bằng chứng, cách lập luận của Hiên. (4)Lúc bà vú doạ về mách mẹ, Sơn và chị Lan chỉ sợ mẹ mắng chứ không ân người viết? hận về hành động yêu thương, giúp đỡ Hiên của mình. (5)Như vậy, sự thay đổi về suy nghĩ, tình cảm, hành động của Sơn cho thấy đây là một cậu bé có sự tinh tế, ( Gợi ý - Chủ đề được làm rõ qua sự thay nhạy cảm, giàu yêu thương.(6) Và mẹ Sơn, mặc dù ban đầu có vẻ nghiêm khắc khi đổi của nhân vật nào? Ở những thời điểm nhắc nhở hai con chuyện tự tiện đem cho chiếc áo kỉ niệm nhưng cuối cùng lại nào? không hề la mắng. (7) Ngược lại, bà còn ôm hai con vào lòng và dịu dàng khen - Ở mỗi thời điểm, người viết đưa ra bằng ngợi: “Hai con tôi quý quá, dám lấy áo đem cho mà không sợ mẹ mắng ư?”. (8) chứng cụ thể nào về nhân vật? Cách ứng xử này cho thấy người mẹ yêu thương, ủng hộ và có chút tự hào khi các - Các bằng chứng hướng tới làm rõ điều con của mình biết cảm thông, chia sẻ với những người thiếu thốn, nghèo khó gì?) hơn.(9) Như vậy, thông qua sự thay đổi và cách ứng xử của Sơn và mẹ, Thạch Lam nhắn gửi tới chúng ta hãy mở lòng, sẻ chia, yêu thương những người xung c. Câu kết đoạn có mối quan hệ ý nghĩa quanh đặc biệt là những người gặp khó khăn, hoạn nạn bởi "Bàn tay tặng hoa hồng như thế nào với các câu trên trong việc bao giờ cũng phảng phất hương thơm”. làm rõ chủ đề ?
6. (1)“Gió lạnh đầu mùa” của TL đặt ra vấn đề cốt lõi về giá trị của tình a. Câu 1 (luận điểm) - Thông tin chính: người và sự sẻ chia trong xã hội, điều này được thể hiện đầy ấn tượng qua “Gió lạnh đầu mùa” – TP, Thạch Lam – TG, sự thay đổi và cách ứng xử của các nhân vật đặc biệt là Sơn và mẹ Sơn.(2) giá trị của tình người và sự sẻ chia – chủ đề, Khi chứng kiến Hiên co ro trong cái rét đầu mùa, “mặc có manh áo rách tả sự thay đổi và cách ứng xử của các nhân vật tơi, hở cả lưng và tay”, Sơn đã có sự thay đổi trong suy nghĩ, tình cảm: "Sơn đặc biệt là Sơn và mẹ Sơn – nhân vật thấy động lòng thương, cũng như ban sáng Sơn đã nhớ thương đến em Duyên ngày trước vẫn cùng nói với Hiên đùa nghịch ở vườn nhà".(3) Chính b. Câu làm rõ luận điểm : câu 2 –> câu 9 tình cảm trong sáng, ấm áp đó là động lực đưa đến quyết định của Sơn: rủ - Lí lẽ, bằng chứng, cách lập luận: chị Lan về nhà lấy áo bông cũ của em Duyên đưa cho Hiên. (4)Lúc bà vú doạ về mách mẹ, Sơn và chị Lan chỉ sợ mẹ mắng chứ không ân hận về hành + Sự thay đổi của nhân vật: Sơn và mẹ Sơn động yêu thương, giúp đỡ Hiên của mình. (5)Như vậy, sự thay đổi về suy (suy nghĩ, thái độ, hành động, tình cảm) nghĩ, tình cảm, hành động của Sơn cho thấy đây là một cậu bé có sự tinh tế, + Bằng chứng: ./. Sơn: “động lòng thương ở nhạy cảm, giàu yêu thương.(6) Và mẹ Sơn, mặc dù ban đầu có vẻ nghiêm vườn nhà“ -> lấy áo cho Hiên -> không ân khắc khi nhắc nhở hai con chuyện tự tiện đem cho chiếc áo kỉ niệm nhưng cuối cùng lại không hề la mắng. (7) Ngược lại, bà còn ôm hai con vào lòng hận dù sợ mẹ mắng và dịu dàng khen ngợi: “Hai con tôi quý quá, dám lấy áo đem cho mà không ./. Mẹ Sơn: nghiêm khắc -> ôm con, khen sợ mẹ mắng ư?”. (8) Cách ứng xử này cho thấy người mẹ yêu thương, ủng ngợi hộ và có chút tự hào khi các con của mình biết cảm thông, chia sẻ với những người thiếu thốn, nghèo khó hơn.(9) Như vậy, thông qua sự thay đổi và cách + Sự thay đổi của nhân vật về suy nghĩ, hđộng ứng xử của Sơn và mẹ, Thạch Lam nhắn gửi tới chúng ta hãy mở lòng, sẻ -> thấu hiểu, đồng cảm, sẻ chia (chủ đề) chia, yêu thương những người xung quanh đặc biệt là những người gặp khó c. Câu kết đoạn: khái quát ý nghĩa của nhân khăn, hoạn nạn bởi "Bàn tay tặng hoa hồng bao giờ cũng phảng phất hương vật -> tư tưởng, bài học thơm”.
7. CÁCH VIẾT ĐOẠN VĂN PHÂN TÍCH MỘT KHÍA CẠNH NỘI DUNG CHỦ ĐỀ CỦA TRUYỆN * HƯỚNG 1: PHÂN TÍCH ND KHÍA CẠNH CHỦ ĐỀ QUA SỰ THAY ĐỔI, BIẾN CHUYỂN CỦA NHÂN VẬT CHÍNH 1. Mở đoạn - Câu chủ đề (nêu luận điểm): Giới thiệu tên TG, TP + chủ đề của truyện + nhận xét về vai trò của nhân vật trong việc thể hiện chủ đề ( Gợi ý: (Tác phẩm A) của (tác giả B) đặt ra vấn đề cốt lõi về (chủ đề), điều này được thể hiện đầy ấn tượng qua sự thay đổi và biến chuyển về ( cách ứng xử/hành động/thái độ ) của nhân vật ( tên nhân vật).)
8. 2. Thân đoạn: - Phân tích sự phát triển/ thay đổi/ biến chuyển của nhân vật: + Thời điểm 1 ( Lúc đầu, trước đây, trong quá khứ ) nhân vật có hành động, suy nghĩ, lời nói, ứng xử như thế nào? -> Nêu bằng chứng (nét ngoại hình, lời nói, hành động, cử chỉ, tâm trạng, suy nghĩ, thái độ của nhân vật ở thời điểm 1) -> Phân tích bằng chứng ( Chỉ ra và nêu tác dụng của nghệ thuật kể/tả các phương diện trên về nhân vật ( nếu có: từ ngữ, bptt, đối thoại, độc thoại nội tâm, ) -> qua đó thể hiện điều gì về nhân vật? + Thời điểm 2 ( Sau đó, tiếp theo, trong hiện tại ) nhân vật có hành động, suy nghĩ, lời nói, ứng xử như thế nào? -> Nêu bằng chứng (nét ngoại hình, lời nói, hành động, cử chỉ, tâm trạng, suy nghĩ, thái độ của nhân vật ở thời điểm 2) -> Phân tích bằng chứng ( Chỉ ra và nêu tác dụng của nghệ thuật kể/tả các phương diện trên về nhân vật ( nếu có: từ ngữ, bptt, đối thoại, độc thoại nội tâm, ) -> qua đó thể hiện điều gì về nhân vật? => Khái quát lại: Nhân vật có sự phát triển/thay đổi/ biến chuyển như thế nào?
9. - Sự phát triển/ thay đổi/ biến chuyển đó của nhân vật thể hiện rõ chủ đề như thế nào?( Sự thay đổi này cho thấy ) - So sánh, đối chiếu: (Điều này khiến ta liên tưởng tới sự thay đổi trong suy nghĩ, tình cảm, thái độ của nhân vật .trong tác phẩm ) (Hoặc liên tưởng tới những câu ca dao, tục ngữ, câu thơ cùng chủ đề) 3. Kết đoạn: - Khẳng định vai trò của nhân vật trong việc làm nổi bật chủ đề -> rút ra bài học ( Gợi ý: Thông qua sự thay đổi và cách ứng xử của (nhân vật), (TG) nhắn gửi tới chúng ta hãy )
10. DỰ ÁN HỌC TẬP THỰC HIỆN DỰ ÁN HỌC TẬP SAU THEO NHÓM Lập dàn ý cho đoạn văn phân tích một khía cạnh nội dung, chủ đề của đoạn trích văn bản/ truyện ngắn.
11. Phần Hệ thống ý A. Mở đoạn - Nêu tên tác giả, tác phẩm, đánh giá chung khía cạnh nội dung, chủ đề cần phân tích + Chủ đề đó được thể hiện qua nhan đề như thế nào? + Chủ đề đó được thể hiện qua sự thay đổi chuyển biến B. Thân đoạn trong suy nghĩ/ hành động nhân vật nào như thế nào ? + Chủ đề đó tác động đến người đọc như thế nào? C. Kết đoạn - Đánh giá ý nghĩa của khía cạnh, nội dung chủ đề tác phẩm.
12. ND, CĐ đó - Nhận xét cấu trúc nhan đề: gồm mấy tiếng, nêu ra nhân vật, được thể hiện sự vật hay sự việc gì trong tác phẩm?Nhan đề có liên quan gì qua nhan đề đến chủ đề như thế nào? - Phân tích sự chuyển biến trong hành động/ lời nói/ suy nghĩ của nhân vật, nhận xét đặc điểm nhân vật (kết hợp bằng ND, CĐ đó được thể hiện chứng, lí lẽ) qua nhân vật - Nêu vai trò của nhân vật góp phần thể hiện nội dung chủ đề như thế nào ? của tác phẩm ? ND, CĐ đó - Khía cạnh nội dung chủ đề đã giúp người đọc hiểu được tác động đến điều gì..., khích lệ người đọc có những hành động gì... (Thông người đọc như thế nào? điệp)
13. Đê 1. Viết đoạn văn (khoảng 200 chữ) phân tích chủ đề về tình bạn được thể hiện trong truyện ngắn “Áo Tết” của tác giả Nguyễn Ngọc Tư. ÁO TẾT Con bé Em cười tủm tỉm khi nghĩ tới cái áo đầm màu hồng mà má nó mới mua cho: - Tết này, mình mà mặc cái áo đó đi chơi, đẹp như tiên cho mà coi. Nó nghĩ và nó muốn chia sẻ với con Bích, bạn nó. Con Bích ở trong hẻm, nhà nó nghèo, má nó đi bán bắp nướng ngoài đầu hẻm, con bé Em thích con Bích vì nó hiền, với lại ngồi kế nhau từ lớp một tới lớp năm, làm sao mà không thân cho được. Hôm hai mươi sáu, học buổi cuối năm, hai đứa nôn Tết quá trời nên tính trước, nếu mùng một con bé Em đi về ngoại thì mùng hai hai đứa đi tới nhà cô giáo. Bây giờ con bé Em tính trong đầu, tới bữa đó chắc nhiều bạn nữa, cho nên nó sẽ mặc cái áo đầm mới thắt nơ, bâu viền kim tuyến cho tụi bạn lé con mắt luôn.
14. Con Bích đang ngồi nướng bắp thế cho má nó đi xách cặn cho heo. Bé Em muốn khoe liền nhưng bày đặt nói gièm: - Còn mấy ngày nữa Tết rồi hen, mầy có đồ mới chưa? - Có, má tao đưa vải cho cô Ba thợ cắt rồi, má tao nói gần Tết đồ nhiều, dồn đống, chắc tới hai mươi tám mới lấy được. - Vậy mầy được mấy bộ? - Có một bộ hà. Con bé Em trợn mắt: - Ít quá vậy? - Con Út Mót với Con Út Hết được hai bộ. Tao lớn rồi, nhường cho tụi nó. - Vậy à? Bé Em mất hứng hẳn, nó lựng khựng nửa muốn khoe, nửa muốn không. Nhưng rõ ràng là con Bích không quên nó: - Còn mầy? - Bốn bộ. Má tao mua cho đủ mặc từ mùng một tới mùng bốn, bữa nào cũng mặc đồ mới hết trơn. Trong đó có bộ đầm hồng nổi lắm, hết sẩy luôn. - Mầy sướng rồi. Con Bích nói xong vẫn cười nhưng mắt nó xịu xuống, buồn hẳn. Nhà nó nghèo, sao bì được với nhà con bé Em. Hồi nhỏ nó chuyên mặc áo con trai của anh hai nó để lại. Áo nó thì chuyền cho mấy đứa em, tới con Út Hết là đồ đã cũ mèm, mỏng tang, kéo nhẹ cũng rách. Được cái mấy chị em nó biết thân, lo học chớ không so đo chuyện cũ mới. Má nó nói hoài: "Nhà mình nghèo quá hà, ráng vài năm nữa, khá giả rồi má sắm cho". Con bé Em nhìn con Bích lom lom rồi cúi xuống, trở trở trái bắp nướng: - Bộ đồ mầy may chắc đẹp lắm, bữa mùng hai mầy mặc bộ đó đi nhà cô hen? Rồi tới mùng một, mùng hai, bé Em lại rủ con Bích đi chơi. Hai đứa mặc đồ hơi giống nhau, chỉ khác là con Bích mặc áo trắng bâu sen, con bé Em thì mặc áo thun có in hình mèo bự. Cô giáo tụi nó khen: - Coi hai đứa lớn hết trơn rồi, cao nhòng.
15. Hai đứa cười. Lúc đó con bé Em nghĩ thầm, mình mà mặc bộ đầm hồng, thế nào cũng mất vui. Bạn bè phải vậy chớ. Đứa mặc áo đẹp, đứa mặc áo xấu coi gì được, vậy sao coi là bạn thân. Nhưng Bích lại nghĩ khác, bé Em thương bạn như vậy, tốt như vậy, có mặc áo gì Bích vẫn quý bé em. Thiệt đó. (Nguyễn Ngọc Tư, in trong Bánh trái mùa xưa, Nxb Văn học)​
16. Bước 1: TÌM HIỂU ĐỀ Bước 2: LẬP DÀN Ý Bước 3: VIẾT ĐOẠN VĂN Bước 4: ĐỌC VÀ SỬA CHỮA ĐOẠN VĂN
17. BƯỚC 1: TÌM HIỂU ĐỀ Đề bài: Viết đoạn văn (khoảng 200 chữ) phân tích chủ đề về tình bạn được thể hiện trong truyện ngắn “Áo Tết”Tết” của tác giả Nguyễn Ngọc Tư. Kiểu bài - Nghị luận văn học - Phân tích chủ đề về tình bạn được thể Nội dung hiện trong truyện ngắn “Áo Tết” Hình thức - Đoạn văn Dung lượng - Khoảng 200 chữ
18. Bước 2 . Tìm ý và dàn ý 1- Xác định đề tài, chủ đề của truyện " Áo tết " 2- Nhân vật nào trong tuyện làm rõ chủ đề đó? ( Bé Em ) Các phương diện kể, tả về nhân vật ? ..... ....................................................................................................................................................... 3- Nhân vật Bé Em được kể, tả trong các thời điểm/hoàn cảnh nào? 4- Liệt kê từ ngữ, câu văn kể, tả về nhân vật trong từng thời điểm/hoàn cảnh đó? ( Bằng chứng) Chỉ ra hình thức nghệ thuật ( nếu có) -> nêu tác dụng -> Thể hiện điều gì về nhân vật? . . 5- Sự quyết định/lựa chọn hoặc thay đổi/biến chuyển của nhân vật thể hiện rõ chủ đề như thế nào? ....... ......................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................
19. LẬP DÀN Ý - Mở đoạn: nêu tác giả, tác phẩm; chủ đề tình bạn, tình yêu thương,sự sẻ chia. - Nhan đề “Áo Tết” gắn với sự vật, sự việc nào của các nhân vật trong truyện, có liên quan gì đến chủ đề tình bạn? - Nhân vật bé Em có những biến chuyển gì ở hành động, - Thân đoạn lời nói, suy nghĩ khi thể hiện tình bạn của mình với Bích ? Qua đó ta thấy bé Em là một người bạn như thế nào? - Chủ đề về tình bạn trong truyện đã giúp người đọc nhận thức được điều gì và có cách ứng xử thế nào với người bạn của mình? - Kết đoạn: khái quát lại chủ đề về tình bạn và liên hệ bản thân.