Tài liệu ôn thi vào 10 THPT môn Ngữ Văn - Chuyên đề: Đọc hiểu văn bản thông tin

Nội dung text: Tài liệu ôn thi vào 10 THPT môn Ngữ Văn - Chuyên đề: Đọc hiểu văn bản thông tin

1. CHUYÊN ĐỀ ĐỌC HIỂU VĂN BẢN THÔNG TIN I. Các loại văn bản thông tin (trọng tâm ôn thi lớp 10) Phương VBTT giải thích một hiện tượng VBTT giới thiệu một danh lam diện tự nhiên thắng cảnh hoặc di tích lịch sử Khái - Được viết để lí giải nguyên nhân xuất - Cung cấp cho người đọc thông tin niệm hiện và cách thức diễn ra của một hiện về một danh lam thắng cảnh hoặc di tượng tự nhiên. Kiểu văn bản này tích lịch sử. thường xuất hiện trong các tài liệu khoa học với các dạng như: giải thích trình tự diễn ra các hiện tượng tự nhiên; so sánh sự giống và khác nhau giữa các hiện tượng tự nhiên; giải thích cách tiếp cận và giải quyết một vấn đề trong thế giới tự nhiên, Cấu - Phần mở đầu: giới thiệu khái quát về - Phần mở đầu: giới thiệu khái quát trúc hiện tượng hoặc quá trình xảy ra hiện về danh lam thắng cảnh hoặc di tích tượng trong thế giới tự nhiên. lịch sử. - Phần nội dung: giải thích nguyên nhân - Phần nội dung: giới thiệu có hệ xuất hiện và cách thức diễn ra của hiện thống những phương diện khác nhau tượng tự nhiên. của danh lam thắng cảnh hoặc di - Phần kết thúc (không bắt buộc): tích lịch sử (vị trí địa lí, lịch sử hình thường trình bày sự việc cuối của hiện thành, nhân vật lịch sử có liên quan, tượng tự nhiên hoặc tóm tắt nội dung đặc điểm kiến trúc/cảnh quan, vẻ giải thích. đẹp/ sức hấp dẫn, cách thức tham quan, ). - Phần kết thúc: nhận xét khái quát về giá trị của danh lam thắng cảnh hoặc di tích lịch sử trong đời sống văn hoá, tinh thần của con người; có thể bày tỏ tình cảm, thái độ của người viết dành cho danh lam thắng cảnh hoặc di tích lịch sử đó. Hình - Đặc điểm hình thức: - Đặc điểm hình thức: thức + Thuật ngữ chuyên ngành khoa học cụ + Sử dụng đề mục để làm nổi bật thể (VD: địa lí, sinh học, thiên văn học, thông tin chính. ) + Thuật ngữ chuyên ngành: kiến + Động từ miêu tả hoạt động hoặc trạng trúc, lịch sử, địa lí, sinh vật, thái (VD: vỡ, phun trào, mọc, chuyển + Từ ngữ giàu giá trị miêu tả, biểu động, xoay, ) cảm. + Từ ngữ miêu tả trình tự (VD: bắt đầu, + Hình ảnh minh hoạ, sơ đồ/ bản chỉ kế tiếp, tiếp theo, ) dẫn, + Hình ảnh minh hoạ, sơ đồ, bảng biểu,
2. II. Các dạng câu hỏi thường gặp và cách làm CÁC DẠNG CÂU HỎI THƯỜNG GẶP VÀ CÁCH LÀM Mức độ Dạng câu hỏi Cách làm Nhận biết 1. Trích xuất thông tin - Đọc kĩ văn bản và yêu cầu của lệnh trích xuất thông tin. - Cách viết câu trả lời: dẫn từ lệnh câu hỏi nối vào nội dung trích xuất từ văn bản. 2. Mục đích viết văn - Văn bản trên viết ra nhằm mục đích: giải thích bản về .của hiện tượng ./ giới thiệu về .của danh lam thắng cảnh 3. Cách trình bày - Thông tin trong VB được trình bày theo: trình thông tin trong VB tự thời gian, quan hệ nguyên nhân – kết quả, mức độ quan trọng của thông tin, so sánh và đối chiếu; các đối tượng phân loại, 4. Xác định thông tin - Tác giả trình bày/ giới thiệu/ giải thích về cơ bản của đoạn văn/ văn bản 5. Xác định những loại - Các phương tiện phi ngôn ngữ tác giả sử dụng phương tiện phi ngôn trong VB là: hình ảnh, sơ đồ, bảng biểu, bản đồ, ngữ được sử dụng trong VB Thông 1. Tác dụng của việc - Tác dụng: hiểu sử dụng phương tiện + Trình bày thông tin một cách trực quan, tăng phi ngôn ngữ trong VB tính thuyết phục cho nội dung văn bản, giúp người đọc tiếp nhận thông tin dễ dàng hơn. + Làm nổi bật những thông tin quan trọng. + Cung cấp thêm thông tin về đối tượng chưa được thể hiện bằng phương tiện ngôn ngữ. 2. Hiểu ý nghĩa của - Nêu rõ nhan đề VB nhan đề của văn bản - Nêu ý nghĩa của nhan đề: thông tin + Nhan đề đề cập đến thông tin gì? + Thông tin có đề cập đến nhân vật, sự kiện chính trong VB hay không? + Có góp phần khiến thông tin chính được triển khai rõ ràng, mạch lạc hơn không? + Người đọc có dễ dàng theo dõi được thông tin chính qua nhan đề hay không? 3. Phân tích cách trình - Chỉ rõ cách trình bày thông tin. bày thông tin trong VB - Nêu tác dụng: + Có làm rõ được thông tin, chủ đề chính của văn bản không? + Thể hiện dụng ý gì của tác giả? - Giúp bạn đọc tiếp nhận thông tin (dễ hiểu, dễ nhớ).
3. 4. Vai trò của chi tiết - Nêu chi tiết - Vai trò/ Ý nghĩa + Truyền tải, cung cấp thông tin như thế nào? + Góp phần thể hiện thông tin chính, nội dung của văn bản ra sao? + Thể hiện sự sáng tạo, hiểu biết của tác giả Vận dụng 1. Ý nghĩa của văn bản - Gíup người đọc có thêm hiểu biết về .. - Qua đó, mong muốn người đọc .. 2. Thông điệp tác giả Nêu ra ít nhất 3 thông điệp gắn liền với nội dung gửi gắm đến người đọc chính của VB. 3. Bài học - Nhận thức: Giúp em nhận thức được/ hiểu được . - Thái độ: Yêu quý/ trân trọng/ ngợi ca/ biết ơn Đồng thời phê phán/ lên án - Hành động: Làm gì? Làm như thế nào? III. Cách đặt lệnh câu hỏi Mức Dạng câu hỏi Câu hỏi cụ thể độ 1. Mục đích viết văn bản - VB được viết nhằm mục đích gì? - Theo em, mục đích của tác giả khi viết văn bản này là gì? 2. Cách trình bày thông - Xác định cách trình bày thông tin của VB. tin trong VB - Thông tin trong VB trên được trình bày theo cách nào? Nhận 3. Xác định thông tin cơ - Văn bản đã trình bày những thông tin cơ bản biết bản của đoạn văn/ văn bản nào? - Đoạn văn . đã giới thiệu thông tin gì? - Xác định thông tin cơ bản của văn bản. 4. Xác định những loại - Chỉ ra những loại phương tiện phi ngôn ngữ phương tiện phi ngôn ngữ được sử dụng trong văn bản. được sử dụng trong VB 1. Tác dụng của việc sử - Nêu và phân tích tác dụng của những loại dụng phương tiện phi phương tiện phi ngôn ngữ được sử dụng trong ngôn ngữ trong VB VB. - Trong VB trên, tác giả đã sử dụng những loại phương tiện phi ngôn ngữ nào? Nêu vai trò của Thông chúng trong việc cung cấp thông tin về . hiểu 2. Lí giải ý nghĩa nhan đề Nhan đề . có ý nghĩa như thế nào trong việc thể trong việc thể hiện thông hiện thông tin cơ bản của VB? tin cơ bản của VB 3. Vai trò của chi tiết Chi tiết ( Đặc điểm cấu trúc/ Lịch sử hình thành/ Quá trình phát triển/ ) trong văn bản có ý nghĩa gì ?
4. 4. Phân tích cách trình bày - Phân tích hiệu quả/ tác dụng của cách trình bày thông tin trong VB thông tin trong văn bản. 1. Ý nghĩa của văn bản - Nêu ý nghĩa của văn bản. - Văn bản có ý nghĩa như thế nào đối với người đọc. Vận 2. Thông điệp tác giả gửi - Thông điệp em tâm đắc nhất sau khi đọc văn dụng gắm đến người đọc bản là gì? Vì sao? 3. Bài học - Qua văn bản, em rút ra những bài học gì cho bản thân?