Tài liệu ôn thi vào 10 THPT môn Ngữ Văn - Chủ đề: Đọc hiểu thơ hiện đại

Nội dung text: Tài liệu ôn thi vào 10 THPT môn Ngữ Văn - Chủ đề: Đọc hiểu thơ hiện đại

1. ĐỌC HIỂU NGOÀI SÁCH GIÁO KHOA THEO ĐẶC TRƯNG THỂ LOẠI I/ ĐỌC HIỂU THƠ TRỮ TÌNH 1.Lí thuyết ST Câu hỏi Hướng dẫn làm bài T 1 Thể thơ + Căn cứ vào số chữ và đặc điểm cơ bản của từng thể thơ để xác định + Một số thể thơ thường gặp 2 Nhân vật + Nhân vật trữ tình (còn gọi là chủ thể trữ tình) là người trực tiếp bộc lộ trữ tình rung động và tình cảm trong bài thơ trước một khung cảnh hoặc sự tình nào đó. Nhân vật trữ tình có mối liên hệ mật thiết với tác giả song không hoàn toàn đồng nhất với tác giả. + Nhân vật trữ tình có thể là tác giả (Mùa xuân nho nhỏ), là người cha (nói với con), người lính Trường Sơn (Lá đỏ)... 3 Đối tượng Trong văn học, đặc biệt là thơ ca, "đối tượng trữ tình" là đối tượng mà trữ tình nhà thơ hoặc người viết dành tình cảm, cảm xúc của mình vào. Đây có
2. thể là con người, cảnh vật, sự việc, hoặc bất kỳ điều gì mà nhà thơ muốn thể hiện cảm xúc. 4 Xác định từ HS dựa vào ngữ liệu để xác định ngữ, hình (Không ghi lại máy móc cả câu/ đoạn thơ nếu đề chỉ hỏi từ ngữ, hình ảnh, chi tiết ảnh, chi tiết) 5 Nội dung * Làm ra nháp chính + Xác định đối tượng chính (1) + Xác định khía cạnh của đối tượng (2) + Xác định tình cảm tác giả gửi gắm(3) * Làm vào bài: Đoạn thơ trên viết về (2) của (1) để từ đó thể hiện tình cảm ... dành cho... (3) 6 Cảm hứng + Cảm hứng chủ đạo là tình cảm sâu sắc, mãnh liệt chi phối toàn bộ chủ đạo cách thể hiện đời sống, con người và sự lựa chọn hình thức nghệ thuật trong tác phẩm. + Hiểu đơn giản: Cảm hứng chủ đạo là tình cảm chính được tác giả thể hiện trong bài thơ Ví dụ: + Cảm hứng chủ đạo của bài thơ “Bếp lửa”: Tình cảm yêu mến, trân trọng, biết ơn đối với bà, với gia đình và với quê hương đất nước + Cảm hứng chủ đạo trong bài thơ Lá đỏ: ngợi ca tinh thần yêu nước, những đóng góp lớn lao của những người anh hùng chưa biết tên để tạo nên sức mạnh dân tộc, góp phần làm nên chiến thắng trong những cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm. 7 Ý nghĩa của Bài làm cần đạt được những ý chính sau: một / một + Giới thiệu được câu thơ/ hình ảnh/ chi tiết vài câu thơ/ + Xác định được nội dung chính của câu thơ/ giải thích nghĩa của từ ngữ/ từ ngữ/ hình ảnh/ chi tiết hình ảnh/ + Xác định được dụng ý của tác giả khi viết câu thơ/ lựa chọn từ ngữ, chi tiết hình ảnh, chi tiết đó: thể hiện tình cảm gì? nhắc nhở người đọc điều gì?
3. 8 Bài học rút - Dẫn dắt giới thiệu và nêu bài học chung (bài học về điều gì?)(1) ra từ đoạn - Nêu bài học nhận thức và lí giải(2) thơ - Nêu bài học hành động và lí giải (3) - Nêu ý nghĩa của bài học (4) Ví dụ: DÂNG CHA Tết này nhà lại vắng cha Thuốc không thơm nữa ấm trà hết ngon Cha đi về phía vuông tròn Trần gian lấm láp mãi còn nắng mưa Đời người mới đấy thành xưa Nhìn lên nhân ảnh ảo mờ khói hương Con không tin có thiên đường Nhưng tin có thật nỗi buồn, cha ơi! Con tìm đâu giữa chơi vơi Cha đi về phía xanh lời cỏ hoa Cách người thước đất mà xa Rót mời cha một chén trà hư không Rưng rưng tàn thuốc quặn vòng Thương cha khói cũng nặng lòng không bay. ( Trích, trong tập thơ Viếng tặng những mùa xưa, Trương Nam Hương, NXB Thanh niên, 1999) Gợi ý: (1)Qua đoạn trích trên, tác giả đã đem đến cho người đọc những bài học có ý nghĩa vô cùng to lớn. Đó là bài học về tình phụ tử, tình cảm gia đình. (2)Từ đoạn thơ, chúng ta cần nhận thức được rằng cha mẹ đã dành cả cuộc đời để yêu thương và hi sinh cho con cái. Cha mẹ không chỉ là người sinh ra mà còn nuôi dưỡng ta khôn lớn trưởng thành. Ho sẵn sàng
4. hi sinh cả cuộc đời cho con. (3) Chính vì thế, chúng ta hãy trân trọng, biết ơn và yêu thương cha mẹ của mình khi còn có thể. Đừng đợi đến khi họ mất đi rồi mới ân hận khóc thương bởi khi ấy dù có khóc thương họ cũng chẳng thể trở về với chúng ta được nữa. (4)Những bài học ngày có ý nghĩa bởi nó không chỉ tác động đến nhận thức và hành động của mỗi người, giúp chúng ta có những suy nghĩ và lối sống đẹp hơn mà nó còn góp phần làm cho xã hôi ngày càng trở nên tốt đẹp. 9 Câu hỏi - Dẫn dắt giới thiệu và nêu thông điệp chung (thông điệp về điều thông điệp gì?)(1) - Nêu thông điệp thứ nhất và lí giải (2) - Nêu thông điệp thứ hai và lí giải(3) - Nêu ý nghĩa của thông điệp (4) (áp dụng dạng bài tập về bài học để diễn đạt 4 ý của bài tập này) 10 Câu hỏi về + Giới thiệu được đoạn thơ (1) tình cảm + Đoạn thơ khơi gợi trong ta tình cảm gì?(2) của người + Vì sao ta lại có tình cảm như vậy?(3) đọc Ví dụ: Cho đoạnn thơ sau: Hạt gạo làng ta Hạt gạo làng ta Có vị phù sa Có bão tháng bảy Çủa sông Kinh Thầy Có mưa tháng ba Có hương sen thơm Giọt mồ hôi sa Trong hồ nước đầy Những trưa tháng sáu Có lời mẹ hát Nước như ai nấu Ngọt bùi đắng cay Chết cả cá cờ Cua ngoi lên bờ Mẹ em xuống cấy
5. (1)Đoạn thơ trên được trích từ bài thơ “Hạt gạo làng ta của nhà thơ Trần Đăng khoa.(2) Đoạn thơ khiến ta càng thêm yêu mến, trân trọng và biết ơn đối với những người đã làm ra hạt gạo. (3)Họ chính là những người nông đã phải vất vả quanh năm, chân lấm tay bùn để làm nên được hạt gạo như lời ca " dẻo thơm từng hạt- đắng cay muôn phần". Hạt gạo là hạt ngọc của trời, kết tinh những gì tinh túy nhất của thiên nhiên, của đất trời và cả công sức của người lao động. Không ai khác, chính những người nông dân làm ra hạt gạo đã làm nên nét đẹp trong văn hoá ẩm thực của người Việt và họ cũng là những người tạo nên một nền văn minh lâu đời ở nước ta: nền văn minh lúa nước. 11 Câu hỏi về Một số từ ngữ thể hiện thái độ, tình cảm của tác giả: Yêu, thương, tự hào, tình cảm biết ơn, xót xa, thương cảm, tin tưởng, căm ghét... của tác giả? + Câu trả lời cần trả lời đc 2 ý: - Qua đoạn thơ/ đoạn trích trên, người đọc cảm nhận được tình cảm ... của tác giả... dành cho... (1) - Tình cảm ấy được bộc lộ như thế nào?(2) + Tình cảm ấy trước hết được bộc lộ trực tiếp qua các từ ....(từ ngữ diễn tả tình cảm), các từ cảm thán...., câu cảm thán.... (nếu có) + Tình cảm ấy được bộc lộ gián tiếp qua các biện pháp nghê thuật được tác giả sử dụng trong đoạn thơ/ đoạn trích (các BPTT – phân tích các BPNT để thấy được tình cảm của tác giả) -Có thể mở rộng thêm 1 ý để nói về tình cảm của bản thân (3) Ví dụ: Cảm nhận của em về tình cảm của tác giả qua đoạn thơ sau: “Ôi Tổ quốc, ta yêu như máu thịt Như mẹ cha ta, như vợ như chồng Ôi Tổ quốc, nếu cần, ta chết Cho mỗi ngôi nhà, ngọn núi, con sông” (Sao chiến thắng, Chế Lan Viên)
6. Đoạn văn tham khảo: (1) Đoạn thơ trên được trích từ bài thơ “Sao chiến thắng” của tác giả Chế Lan Viên. (2)Đọc đoạn thơ này, người đọc có thể cảm nhận được tình yêu tha thiết và khát vọng được hi sinh hết mình cho Tổ quốc của nhà thơ. Tình cảm ấy trước hết được bộc lộ một cách trực tiếp qua những từ cảm thán “ôi” được đặt ở đầu câu và tiếng “yêu” đầy thân thương trìu mến. Trong cái “yêu như máu thịt” ấy không chỉ là tình yêu mà còn là sự trân trọng, niềm tự hào của Chế Lan Viên về đất nước của mình. Song không chỉ được bộc lộ trực tiếp, tình cảm của tác giả dành cho quê hương đất nước còn được bộc lộ một cách gián tiếp qua các biện pháp tu từ được tác giả sử dụng trong đoạn thơ. Nhà thơ đã so sánh tình yêu của mình với đất nước với tình yêu bản thân, tình yêu gia đình- thứ tình cảm có thể nói là thiêng liêng, sâu đậm nhất. Phép điệp ngữ cũng đã được tác giả sử dụng, Chế Lan Viên nhắc lại 2 lần cụm từ “ôi Tổ quốc” Tất cả đã góp phần thể hiện tình yêu và niềm tự hào của tác giả đối với đất nước của mình cũng như khát vọng được hi sinh cho tổ quốc. (3) Và dường như tình cảm đó còn lan sang cả trái tim bạn đọc khiến ta càng thêm yêu, thêm trân trọng và tự hào về quê hương đất nước của mình. 2. Đề luyện tập Đề 1: Đọc đoạn trích sau và trả lời các câu hỏi từ câu 1 đến câu 5: Cảm ơn mẹ vì luôn bên con Lúc đau buồn và khi sóng gió Giữa giông tố cuộc đời Vòng tay mẹ chở che khẽ vỗ về. Bỗng thấy lòng nhẹ nhàng bình yên
7. Mẹ dành hết tuổi xuân vì con Mẹ dành những chăm lo tháng ngày Mẹ dành bao hi sinh để con chạm lấy ước mơ. Mẹ là ánh sáng của đời con Là vầng trăng khi con lạc lối Dẫu đi trọn cả một kiếp người Cũng chẳng hết mấy lời mẹ ru (Trích lời bài hát “Con nợ mẹ”- Nguyễn Văn Chung) Câu 1 (0,5 điểm): Đối tượng trữ tình trong bài thơ là ai? Câu 2 (0,5 điểm): Theo em khi viết đoạn thơ này, tác giả đã cảm nhận được điều gì ở mẹ? Câu 3 (1,0 điểm): Biện pháp tu từ so sánh được sử dụng trong hai câu thơ sau có tác dụng gì? Mẹ là ánh sáng của đời con Là vầng trăng khi con lạc lối Câu 4 (1,0 điểm): Em hiểu thế nào về ý nghĩa của lời ru trong hai câu thơ: Dẫu đi trọn cả một kiếp người Cũng chẳng hết mấy lời mẹ ru Câu 5: (1 điểm) Theo em trong thời đại ngày nay, khi cuộc sống đã ngày càng hiện đại thì lời ru của mẹ còn cần thiết hay không? Vì sao? Câu Nội dung Điểm 1 - Đối tượng trữ tình: người mẹ 0,5 - Khi viết đoạn trích này, tác giả đã cảm nhận được sự hi sinh, tình yêu 0,5 2 thương của người mẹ dành cho con - Biện pháp tu từ: So sánh (Mẹ là ánh sáng, là vầng trăng) 0,25 - Tác dụng: 3 + Làm cho lời thơ trở nên sinh động, gợi cảm, lời cảm ơn của người con 0,25 thêm tha thiết, chân thành. 0,25
8. + Biện pháp so sánh khẳng định vai trò không thể thiếu của người mẹ trong cuộc đời người con, cũng như mặt trời, mặt trăng không thể thiếu đối với sự tồn tại của nhân loại. 0,25 + Qua đó tác giả bộc lộ tình cảm yêu mến, kính trọng, biết ơn dành cho mẹ Lý giải được ý nghĩa lời ru trong 2 câu thơ: + "lời mẹ ru" không chỉ là lời ca và giai điệu để dỗ dành con ngủ ngon 0,25 mà còn thể hiện tâm hồn, tấm lòng, tình yêu thương vô bờ bến của người mẹ. 0,25 + Tiếng ru của mẹ còn gửi gắm bao ước mong, hi vọng, nhắn nhủ, khuyên 0,25 răn, dạy bảo dành cho con. + Qua hình ảnh lời hát ru, tác giả ca ngợi vai trò lớn lao của mẹ đối với 4 những người con. Dù con có đi đến chân trời góc biển nào cũng không thể hiểu thấu được hết những tình cảm to lớn, thiêng liêng mà mẹ dành 0,25 cho con. + Nhắc nhở người con cần thấu hiểu, biết ơn, kính yêu, hiếu thảo với cha mẹ của mình. (Học sinh có thể diễn đạt khác nhưng đưa ra những nội dung hợp lí, người chấm căn cứ bài làm cho điểm phù hợp) + Lời ru của mẹ vẫn là một điều vô cùng cần thiết trong thời đại hiện đại ngày nay, dù có sự thay đổi về môi trường sống và các yếu tố xã hội vì: ➢ Lời ru của mẹ thể hiện sự quan tâm, yêu thương và sự chăm sóc đặc biệt từ mẹ đối với con cái. 5 ➢ Lời ru của mẹ thường mang những thông điệp về đạo đức, phẩm hạnh và nhân văn, giúp con cái hiểu về giá trị tình người, sự biết ơn và tôn trọng. ➢ Lời ru của mẹ thường mang trong đó những giá trị truyền thống và văn hóa, giúp con cái tiếp nhận và kết nối với nguồn gốc của mình.
9. => Dù cuộc sống có hiện đại thì lời ru của mẹ vẫn là một phần không thể thiếu trong cuộc đời của mỗi người Đề số 2: Đọc kĩ đoạn thơ sau và trả lời các câu hỏi Chuyện kể rằng: em, cô gái mở đường Để cứu con đường đêm ấy khỏi bị thương Cho đoàn xe kịp giờ ra trận Em đã lấy tình yêu tổ quốc của mình thắp lên ngọn lửa Đánh lạc hướng thù, hứng lấy những luồng bom Đơn vị tôi hành quân qua con đường mòn Gặp hố bom nhắc chuyện người con gái Một nấm mộ, nắng ngời bao sắc đá Tình yêu thương bồi đắp cao lên (Trích “Khoảng trời, hố bom” của Lâm Thị Mỹ Dạ) Câu 1 (0,5 điểm). Đoạn thơ trên thuộc thể thơ gì? Câu 2 (0,5 điểm). Nhân vật trữ tình “em” trong đoạn thơ là ai? Câu 3: (0,5 điểm) Hình ảnh “ngọn lửa” trong câu thơ “Em đã lấy tình yêu tổ quốc của mình thắp lên ngọn lửa” có ý nghĩa như thế nào? Câu 3 (1,0 điểm). Từ đoạn thơ em có cảm nghĩ gì về con người và dân tộc Việt Nam? Câu 4 (1 điểm). Đoạn thơ thể hiện tình cảm nào của nhà thơ dành cho nhân vật trữ tình “em”? Câu Nội dung Điểm
10. 1 - Thể thơ tự do 0.5 - Nhân vật trữ tình “em” trong bài thơ là một cô gái thanh niên xung phong 0,5 2 làm nhiệm vụ mở đường Hình ảnh “ngọn lửa” trong câu thơ “Em đã lấy tình yêu tổ quốc của mình thắp lên ngọn lửa” là một hình ảnh giàu ý nghĩa + Đó là ngọn lửa thực từ ngọn đuốc mà cô gái mở đường đã thắp lên để đánh 3 lạc hướng quân thù 0,25 + Đó còn là một hình ảnh ẩn dụ - ngọn lửa của lòng yêu nước, của ý chí quyết 0,25 tâm giải phóng Miền Nam thống nhất nước nhà - Cảm nhận về con người VN qua đoạn thơ: + Qua đoạn thơ trên ta thấy con người Việt Nam là những con người anh dũng, 0,5 bất khuất , kiên cường. + Tiêu biểu trong đoạn thơ trên là những cô gái thanh niên xung phong mảnh mai, giàu nữ tính nhưng ý chí và lòng yêu nước của họ thì không hề nhỏ bé. 0,5 4 Họ sẵn sàng đi trước mở đường, sẵn sàng hi sinh để mang lại sự tự do, độc lập cho dân tộc. Người Việt Nam không bao giờ chịu cúi đầu trước khó khăn, gian khổ. Càng trong những hoàn cảnh khắc nghiệt, khó khăn, dân ta càng kiên cường, thông minh và can đảm. Đó chính là một trong những phẩm chất đáng quý ở con người Việt Nam. Và đây chính là cội nguồn của chiến thắng. + Đoạn thơ thể hiện tình cảm kính trọng, ngưỡng mộ và biết ơn sâu sắc của 0,25 nhà thơ Lâm Thị Mỹ Dạ dành cho nhân vật trữ tình “em” - hình tượng của các cô gái thanh niên xung phong trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ. 0,25 + Nhà thơ ca ngợi sự dũng cảm, lòng yêu nước và tinh thần hy sinh cao cả 5 của những cô gái này, những người đã lấy tình yêu Tổ quốc để bảo vệ con đường, giúp đoàn xe kịp giờ ra trận.Sự hy sinh của “em” hiện lên với hình 02,5 ảnh cao đẹp, anh dũng, lấy thân mình hứng chịu bom đạn để bảo vệ con đường và đồng đội. 02,5
11. + Đoạn thơ còn chứa đựng nỗi tiếc thương và sự tri ân đối với sự hy sinh ấy, được thể hiện qua hình ảnh “một nấm mộ, nắng ngời bao sắc đá” – nơi “tình yêu thương bồi đắp cao lên”. + Nhà thơ không chỉ tôn vinh sự hy sinh của “em” mà còn ghi nhớ và trân trọng những giá trị tình yêu và lòng yêu nước của thế hệ thanh niên xung phong trong cuộc kháng chiến chống Mỹ. ĐỀ SỐ 3: Đọc bài thơ sau và thực hiện các yêu cầu: CẢM ƠN ĐẤT NƯỚC ..Thời gian qua Xin cám ơn đất nước Bom đạn mấy mươi năm vẫn lúa reo, sóng hát Còn vọng vang với những câu Kiều Trong từng ngần ấy những thương yêu Tiếng mẹ ru hời Điệu hò thánh thót Mang hình bóng quê hương tôi lớn thành người Đất nước của tôi ơi! Vẫn sáng ngời như vầng trăng vành vạnh. (Cảm ơn đất nước - Huỳnh Thanh Hồng) Câu 1 (0.5 điểm). Xác định thể thơ của đoạn thơ trên. Câu 2 (0.5 điểm). Nêu nội dung chính của đoạn thơ trên. Câu 3 (1.0 điểm). Chỉ ra và cho biết tác dụng của biện pháp tu từ nhân hoá được sử dụng trong hai câu thơ sau: “Bom đạn mấy mươi năm vẫn lúa reo, sóng hát.”
12. Câu 4 (1.0 điểm). Thông điệp nào được gửi gắm trong câu thơ: “Mang hình bóng quê hương tôi lớn thành người.”? Câu 5: (1,0 điểm) Ghi lại cảm xúc của em khi đọc đoạn thơ trên bằng một đoạn văn từ 7 đến 10 câu. Phần Câu Hướng dẫn chấm Điểm I. Đọc 1 - Thể thơ: Tự do 0,5 hiểu - Nội dung chính đoạn thơ trên: Đoạn trích là lời cảm ơn đất 0,5 nước dù trải qua nhiều thương đau vẫn tươi đẹp, ân nghĩa, giàu truyền thống văn hóa, sáng ngời vẻ đẹp tinh thần của con 2 người Việt Nam. Đoạn trích còn thể hiện vai trò của quê hương đất nước trong cuộc đời con người. Đoạn trích còn là lời nhắc nhở về tình yêu quê hương đất nước. HS diễn đạt khác nhưng đúng ý vẫn cho điểm tối đa. - Biện pháp tu từ nhân hóa: lúa reo, sóng hát 0,25 - Tác dụng: + Biện pháp tu từ nhân hóa làm cho câu thơ trở nên sinh động, 0,25 gợi hình, gợi cảm, hấp dẫn... + Biện pháp tu từ này giúp hình ảnh “lúa” và “sóng” sinh 0,25 3 động, gần gũi đồng thời khẳng định bom đạn của chiến tranh không giết chết được sức sống của cây cỏ, thiên nhiên và con 0,25 người Việt Nam + Thể hiện niềm tin, và lòng tự hào của nhà thơ về quê hương, đất nước - Thông điệp được gửi gắm: + Quê hương luôn có giá trị thiêng liêng, là chiếc nôi nuôi 0,5 4 dưỡng con người bởi quê hương có tổ tiên, có gia đình, những người thân yêu, có kỉ niệm tuổi thơ đã nuôi dưỡng tâm hồn, tình cảm, thể chất giúp “tôi” trưởng thành. 0,5
13. + Trong từng bước đường “tôi” đi, luôn mang hình bóng quê hương, vì quê hương mà phấn đấu, mà quyết tâm học tập, xây dựng tương lai “tôi lớn thành người”. + Đoạn thơ làm em thêm yêu và trân trọng quê hương, đồng thời em cũng nhắc nhở chính mình về trách nhiệm gìn giữ và bảo vệ đất nước. Em cảm thấy lòng mình dâng trào cảm xúc biết ơn và yêu thương sâu sắc đối với quê hương đất nước. Đất nước Việt Nam ta là mảnh đất đã trải qua biết bao bom đạn chiến tranh nhưng vẫn kiên cường, vững vàng. Quê hương, đất nước không chỉ là nơi chôn rau cắt rốn mà còn là nơi đã nuôi dưỡng, che chở cho con người bằng những điều bình dị nhưng thiêng liêng như tiếng ru hời của mẹ, điệu hò thánh thót. Không chỉ thế, quê hương đất nước ta còn là những giá trị văn hóa truyền thống như câu Kiều, vốn vẫn vang vọng trong tâm hồn mỗi người Việt. Hình ảnh đất nước hiện lên đẹp đẽ, tươi sáng như vầng trăng vành vạnh, biểu tượng cho sự trọn vẹn và thuần khiết. Đề số 4: Đọc đoạn thơ sau và thực hiện các yêu cầu? Nếu ngọn gió nào dẫn con đến phương trời xa thẳm Con đừng quên lối về nhà Nơi thung sâu khơi nguồn ngọn gió... Nếu cánh chim nào chở cơn lên thăm mặt trời cháy đỏ Con đừng quên lối về nhà Nơi sớm chiều vẫn nhen ngọn lửa Nếu vạt mây nào đưa con lên chơi với ngôi sao xanh biếc Con đừng quên lối về nhà Suối trong con tắm mình thuở bé...?
14. (“Mái ấm ngôi nhà”- Trương Hữu Lợi) Câu 1 (0,5 điểm). Xác định thể thơ của đoạn thơ? Câu 2 (0,5 điểm). Những hình ảnh “phương trời xa thẳm” “mặt trời cháy đỏ” “ngôi sao xanh biếc” trong đoạn thơ gợi cho em liên tưởng tới điều gì? Câu 3 (1,0 điểm). Chỉ ra và nêu tác dụng của phép tu từ điệp ngữ trong đoạn thơ trên. Câu 4 (1,0 điểm). Qua đoạn thơ, tác giả muốn gửi đến chúng ta những thông điệp gì? Câu 5 (1,0 điểm) Lời nhắn nhủ trong bài thơ khơi gợi trong em những cảm xúc, suy nghĩ gì? Câ Yêu cầu cần đạt Điểm u 1 - Thể thơ: Tự do 0,5 2 - Các hình ảnh “Phương trời xa thẳm”, “mặt trời cháy đỏ”, “ngôi sao xanh biếc” là những hình ảnh ẩn dụ gợi liên tưởng tới những xứ sở xa 0.5 xôi, đẹp đẽ, huyền bí, những điều mới mẻ hấp dẫn, vẫy gọi con người; những hình ảnh đó cũng có thể gợi liên tưởng đến những thành công mà mỗi con người đạt được. 3 - Biện pháp tu từ điệp ngữ : Con đừng quên lối về nhà ( lặp lại 3 lần) 0.25 - Tác dụng: + Tạo âm hưởng nhịp nhàng, làm cho câu thơ giàu nhạc điệu, sinh động, 0.75 hấp dẫn, tăng sức gợi hình, gợi cảm cho lời thơ + Nhấn mạnh lời nhắn nhủ của cha mẹ đối với con cái: dù đi tới đâu, hay có được thành công như thế nào, hãy luôn nhớ về gia đình, quê hương, nguồn cội. => Qua đó thể hiện tình yêu thương tha thiết, sự dạy dỗ ân cần của cha mẹ với con cái.
15. 4 * HS nêu được các thông điệp sau: -Thông điệp: + Gia đình là nơi thiêng liêng, ấm áp, luôn bao bọc, chở che cho con 0.5 người 0.5 + Dù đi tới đâu, hay có được thành công như thế nào, hãy luôn nhớ về gia đình, quê hương, nguồn cội. ( HS có thể có những cách diễn đạt khác, hoặc thông điệp khác hợp lí, không vi phạm đạo đức, pháp luật, Gv vẫn cho điểm tối đa) 5 Lời nhắn nhủ trong bài thơ “Mái ấm ngôi nhà” của Trương Hữu Lợi khơi 0,25 gợi trong em những cảm xúc sâu lắng và suy nghĩ về tình yêu gia đình và quê hương. 0,25 + Em cảm nhận được sự tha thiết, mong mỏi của người cha/mẹ dành cho con cái khi họ khuyên con dù có đi xa đến đâu, dù có đạt được bao nhiêu thành công, cũng đừng quên đường về nhà. Hình ảnh "thung sâu khơi 0,25 nguồn ngọn gió," "sớm chiều vẫn nhen ngọn lửa," và "suối trong con tắm mình thuở bé" tượng trưng cho sự ấm áp, che chở và nuôi dưỡng của gia đình, quê hương. 0,25 + Những lời nhắn nhủ này nhắc nhở em về cội nguồn, về tình thương của cha mẹ, và về nơi mà em luôn có thể trở về, nơi mang lại sự bình yên và an toàn. Em hiểu rằng, trong cuộc sống dù có đi xa và trải nghiệm nhiều điều mới lạ, gia đình và quê hương luôn là nơi đong đầy tình yêu thương và là điểm tựa vững chắc. + Em thấy trân trọng hơn những giá trị gia đình và quyết tâm không quên đi nguồn cội dù có đi đến bất cứ đâu. Lời thơ khơi dậy trong em tình yêu và lòng biết ơn sâu sắc đối với gia đình, nơi đã nuôi dưỡng và luôn chờ đón em trở về. Đề số 5: Đọc đoạn thơ sau và trả lời các câu hỏi
16. “Năm mươi sáu ngày đêm bom gầm pháo giội, Ta mới hiểu thế nào là đồng đội. Đồng đội ta Là hớp nước uống chung Nắm cơm bẻ nửa Là chia nhau một trưa nắng, một chiều mưa Chia khắp anh em một mẩu tin nhà Chia nhau đứng trong chiến hào chật hẹp Chia nhau cuộc đời, chia nhau cái chết. Bạn ta đó Ngã trên dây thép ba tầng Một bàn tay chưa rời báng súng, Chân lưng chừng nửa bước xung phong. Ôi những con người mỗi khi nằm xuống Vẫn nằm trong tư thế tiến công!...” (Trích “Giá từng thước đất” – Chính Hữu, NXB Văn học, Hà Nội, 1972) Câu 1 ( 0,5 điểm). Đoạn thơ được v iết theo thể thơ gì? Câu 2 ( 0,5 điểm). Những hình ảnh: trưa nắng, chiều mưa, chiến hào chật hẹp, cái chết gợi cho em liên tưởng đến điều gì trong cuộc sống, chiến đấu của người lính? Câu 3 (1,0 điểm): Định nghĩa “đồng đội” trong bài thơ có gì giống và khác với định nghĩa “đồng chí” trong bài thơ “Đồng chí” của nhà thơ Chính Hữu? Câu 4 (1,0 điểm). Xác định và nêu tác dụng của phép tu từ nói giảm nói tránh được sử dụng trong hai câu thơ: Ôi những con người mỗi khi nằm xuống Vẫn nằm trong tư thế tiến công! Câu 5 (1,0 điểm) Qua đoạn thơ, em cảm nhận được những vẻ đẹp nào của người lính trong kháng chiến chống Pháp. Câu Yêu cầu cần đạt Điểm
17. 1 - Thể thơ: Tự do 0,5 2 Những hình ảnh: trưa nắng, chiều mưa, chiến hào chật hẹp, cái chết 0,5 gợi cho em liên tưởng đến sự gian nan, vất vả và khổ cực, có thể nguy hiểm đến tính mạng bất cứ lúc nào trong cuộc sống chiến đấu của người lính 3 Điểm giống nhau: Cả hai bài thơ đều thể hiện sự gắn bó, chia sẻ và 0,25 tình cảm sâu đậm giữa những người lính. Dù là “đồng đội” hay “đồng chí”, họ đều cùng nhau trải qua những khó khăn, gian khổ và luôn sẵn sàng hi sinh vì nhau và vì mục tiêu chung. Điểm khác nhau: 0,25 + “Đồng đội” trong “Giá từng thước đất” được mô tả chi tiết hơn qua những hình ảnh cụ thể trong cuộc chiến, thể hiện sự gắn bó trong 0,25 tình huống chiến đấu khốc liệt và sự kiên cường khi đối mặt với cái chết. 0,25 + “Đồng chí” trong bài thơ “Đồng chí” lại nhấn mạnh vào sự đồng cảm, thấu hiểu và sẻ chia từ cuộc sống thường ngày đến chiến trường, thể hiện qua những cảm xúc và tình cảm sâu lắng hơn giữa những người lính. =>Tóm lại, cả hai bài thơ đều tôn vinh tình cảm gắn bó giữa những người lính, nhưng mỗi bài có cách thể hiện và nhấn mạnh những khía cạnh khác nhau của tình đồng đội, đồng chí. 4 - Biện pháp tu từ: Nói giảm nói tránh “những con người mỗi khi nằm 0,25 xuống” (Hoặc chỉ cần nêu cụm từ “nằm xuống” hoặc từ “nằm”). - Tác dụng: + Sử dụng cụm từ "nằm xuống" giúp giảm bớt sự khắc nghiệt, bi 0,25 thương của cái chết, làm cho câu thơ nhẹ nhàng hơn về mặt cảm xúc. + Qua đó tôn ving, ca ngợi sự hi sinh anh dũng, lòng quả cảm kiên 0,25 cường và tinh thần chiến đấu hết mình vì quê hương đất nước của
18. những người chiến sĩ. Họ "nằm xuống" nhưng vẫn giữ được tư thế 0,25 kiên cường, anh dũng, luôn trong tư thế tiến công, chiến đấu đến cùng. + Nhờ sử dụng phép tu từ nói giảm nói tránh, nhà thơ Chính Hữu đã thành công trong việc truyền tải thông điệp về sự hy sinh anh dũng và tinh thần kiên cường của những người lính một cách nhẹ nhàng, sâu sắc và đầy tôn kính. Qua đoạn thơ trích từ bài “Giá từng thước đất” của Chính Hữu, em cảm nhận được những vẻ đẹp cao quý của người lính trong kháng 5 chiến chống Pháp: + Tình đồng đội sâu sắc. Những người lính đã gắn kết, chia sẻ mọi 0,25 điều với nhau, từ hớp nước uống chung, nắm cơm bẻ nửa đến việc cùng nhau chịu đựng những khó khăn như trưa nắng, chiều mưa, hay 0,25 chia sẻ những mẩu tin từ gia đình. Sự gắn kết này cho thấy tình đồng đội thắm thiết, sự đoàn kết và tình thương giữa những người lính trong chiến trận. 0,25 + Tinh thần kiên cường, dũng cảm: Hình ảnh người lính “ngã trên dây thép ba tầng, một bàn tay chưa rời báng súng, chân lưng chừng nửa bước xung phong” thể hiện rõ sự dũng cảm, quyết tâm chiến đấu 0,25 đến cùng. Họ không ngại hy sinh, luôn sẵn sàng tiến lên phía trước, bất kể những nguy hiểm và gian khổ. + Tinh thần chiến đấu không ngừng nghỉ: Câu thơ “Ôi những con người mỗi khi nằm xuống, vẫn nằm trong tư thế tiến công!” nhấn mạnh tinh thần chiến đấu kiên cường, bất khuất của người lính. Dù đã hy sinh, họ vẫn giữ tư thế tiến công, thể hiện lòng quyết tâm và không bao giờ lùi bước trước kẻ thù. + Sự hy sinh cao cả: Sự hy sinh của người lính được thể hiện rõ ràng qua việc họ sẵn sàng chia sẻ mọi thứ, từ cuộc sống đến cái chết. Họ ngã xuống nhưng vẫn giữ tư thế chiến đấu, cho thấy sự hy sinh
19. không chỉ là mất mát mà còn là sự cống hiến cho tổ quốc và đồng đội. Đề số 6: Đọc đoạn thơ sau và thực hiện các yêu cầu: Không có gì tự đến đâu con Quả muốn ngọt phải tháng ngày tích nhựa Hoa sẽ thơm khi trải qua nắng lửa Mùa bội thu trải một nắng hai sương. Không có gì tự đến, dẫu bình thường Phải bằng cả đôi tay và nghị lực. Như con chim suốt ngày chọn hạt Năm tháng bao dung nhưng khắc nghiệt lạ kỳ (Trích “Không có gì tự đến” – Nguyễn Đăng Tấn) Câu 1 (0.5 điểm). Đoạn thơ được viết theo thể thơ nào? Câu 2 (0.5 điểm). Em hiểu như thế nào về những câu thơ: Quả muốn ngọt phải tháng ngày tích nhựa Hoa sẽ thơm khi trải qua nắng lửa Mùa bội thu trải một nắng hai sương. Câu 3 (1.0 điểm). Chỉ ra và nêu tác dụng biện pháp tu từ so sánh được sử dụng trong câu thơ: Như con chim suốt ngày chọn hạt? Câu 4 (1.0 điểm). Em cảm nhận được điều gì trong nỗi lòng của cha mẹ qua đoạn thơ trên? Câu 5: (1,0 điểm). Đọc đoạn thơ, em thấy mình cần có thái độ và hành động như thế nào trước tình cảm mà cha mẹ dành cho mình? Câu ĐÁP ÁN ĐIỂM 1 - Thể thơ: Tự do 0. 5
20. 2 Hai câu thơ mang đến cho em những hiểu biết sâu sắc về quy luật của tự nhiên và ý nghĩa triết lý về cuộc sống. + Ý nghĩa về quy luật tự nhiên: Cây trái muốn cho quả ngọt cần phải có quá trình tích lũy nhựa sống qua thời gian dài. Hoa muốn 0.25 tỏa hương thơm cần phải trải qua những điều kiện khắc nghiệt như nắng gắt. Và để có một mùa vụ bội thu, người nông dân phải lao động vất vả, chịu đựng những điều kiện thời tiết khắc nghiệt như nắng và sương. 0.25 + Ý nghĩa triết lý về cuộc sống: Những câu thơ này cho em hiểu được rằng trong cuộc sống, để đạt được thành công và hạnh phúc, con người cần phải trải qua những khó khăn, thử thách và phải có sự kiên trì, nỗ lực không ngừng. 3 - Biện pháp tu từ: so sánh “Như con chim suốt ngày chọn hạt” 0.25 - Tác dụng: + So sánh con người với con chim chọn hạt giúp người đọc dễ hình 0.25 dung hơn về sự chăm chỉ, nỗ lực không ngừng nghỉ. Hình ảnh con chim cần mẫn tìm kiếm thức ăn suốt ngày tượng trưng cho sự kiên trì và cố gắng bền bỉ của con người trong cuộc sống. 0.25 + Qua phép so sánh, tác giả muốn nhấn mạnh rằng không có điều gì đến một cách dễ dàng, mà cần phải có sự lao động và nghị lực. Sự so sánh này giúp làm nổi bật thông điệp của bài thơ về tầm quan 0,25 trọng của sự cố gắng và kiên trì. + Biện pháp tu từ so sánh trong câu thơ giúp tác giả truyền tải một cách hiệu quả thông điệp về giá trị của sự lao động, kiên trì và nghị lực, đồng thời tạo nên những hình ảnh đẹp và sâu sắc, dễ dàng chạm đến cảm xúc của người đọc. 4 Qua đoạn thơ “Không có gì tự đến” của Nguyễn Đăng Tấn, em cảm nhận được những tâm tư, tình cảm và lời khuyên dạy đầy sâu sắc, chân thành của cha mẹ dành cho con cái. 0.25