SKKN Một số giải pháp xây dựng và tổ chức tập thể lớp trong công tác chủ nhiệm

Nội dung text: SKKN Một số giải pháp xây dựng và tổ chức tập thể lớp trong công tác chủ nhiệm

1. A. PHẦN MỞ ĐẦU I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI Giáo dục phổ thông còn được hiểu là hệ thống giáo dục bao gồm giáo dục mầm non (mẫu giáo), giáo dục tiểu học, giáo dục trung học cơ sở, giáo dục trung học phổ thông. Trong đó, giáo dục trung học phổ thông là giai đoạn quyết định cuối cùng cho việc hoàn thiện tất cả về kỹ năng và kiến thức của học sinh trong suốt 12 năm học tập. Đồng thời đây cũng là giai đoạn hoàn thiện nhất về nhân cách và tư duy cũng như bước vào giai đoạn chịu trách nhiệm trước pháp luật (18 tuổi trở lên). Người trực tiếp góp phần hoàn thiện tất cả về kỹ năng và kiến thức của học sinh trung học phổ thông không ai khác đó là giáo viên trung học phổ thông. Giáo viên trung học phổ thông là những người thầy, người cô được đào tạo về kiến thức, về nghiệp vụ chuyên môn nhằm giáo dục học sinh trung học phổ thông phát triển toàn diện, trở thành công dân tốt cho xã hội. Bên cạnh việc giảng dạy truyền đạt kiến thức, người giáo viên trung học phổ thông luôn luôn trong tâm thế sẵn sàng đảm nhận công tác chủ nhiệm bất kì khi nào được lãnh đạo phân công. Bản thân là một người giáo viên chủ nhiệm, hơn ai hết tôi hiểu được tầm quan trọng của công việc mình đang đảm nhận. Trong khoảng thời gian 6 năm công tác tại trường trung học phổ thông Trần Đại Nghĩa thì tôi đã có gần 4 năm thực hiện công tác chủ nhiệm lớp. Trong khoảng thời gian ấy có thể nói tôi đã cảm nhận được đầy đủ những cung bậc cảm xúc, buồn có, vui có, hạnh phúc có, đôi lúc đầy thất vọng và đôi khi lại cảm nhận mình bất lực. Bởi, đối tượng học sinh tôi đảm nhận đa số các em có học lực yếu và ý thức chưa tốt, chưa có tính cần cù và chưa có lòng đam mê học tập. Qua công tác chủ nhiệm tôi nhận thấy rằng nếu giáo viên chỉ đưa ra những quy định mang tính chất chủ quan, áp đặt, chưa chủ động tìm hiểu, gần gũi với học sinh, giờ sinh hoạt chỉ dừng lại ở chỗ nhận xét, đánh giá chung về mọi hoạt động của tập thể lớp và phê bình, kiểm điểm, xử phạt học sinh vi phạm nội quy, khi đó chúng ta chỉ giáo dục học sinh theo kiểu học sinh nói, học sinh nghe, giáo viên yêu cầu học sinh thực hiện mà không nắm bắt được nhu cầu, tâm tư tình cảm của học sinh, thì chắc chắn hiệu quả của công tác giáo dục không cao. Song, nếu giáo viên chủ nhiệm xử lí chỉ THPTthiên về yếu tố tình TRAN cảm thì lúc đó học sinh sẽ DAIcó thái độ xem thưNGHIAờng nội quy. Đó là một trong những nguyên nhân dẫn đến những hiện tượng tiêu cực, dần dần học sinh sẽ trở nên vô cảm với mọi thứ, vô cảm với nội quy của nhà trường, vô cảm cả với giáo 1
2. viên chủ nhiệm. Nếu trường hợp đó xảy ra thì chắc chắn một điều rằng, người giáo viên chủ nhiệm đã thất bại hoàn toàn trong công tác chủ nhiệm của mình, khi đó sẽ rất khó để cảm hóa và giáo dục được học sinh. Tôi nhận thấy, ở mỗi lớp của cấp học các em đều có biểu hiện tâm lí và tâm thế học tập khác nhau. Trong khi học sinh đầu cấp lớp 10 còn bỡ ngỡ với môi trường mới, học sinh lớp 12 với áp lực thi cử nặng nề thì học sinh lớp 11 lại có phần thoải mái, vô tư hơn. Tôi quan niệm, không có học sinh vô ý thức, chỉ có học sinh chưa nhận thức được đúng sai mà thôi. Mà đã chưa nhận thức được thì chúng ta sẽ tìm cách phù hợp để rèn luyện và giáo dục các em. Vì thế đòi hỏi người giáo viên chủ nhiệm cũng cần phải có những phương pháp, những cách thức thay đổi về mặt giáo dục, quản lí lớp sao cho phù hợp với từng lớp học. Sau khoảng thời gian thực hiện công tác chủ nhiệm liên tục theo lớp, tôi đã tự rút ra cho bản thân mình vô vàn những kinh nghiệm quý giá khi thực hiện công tác chủ nhiệm. Từ đó, tôi quyết định chọn đề tài “Một số giải pháp xây dựng và tổ chức tập thể lớp trong công tác chủ nhiệm”. Thông qua sáng kiến này tôi muốn chia sẽ thêm kinh nghiệm của mình có được đến các đồng nghiệp, nhằm giảm bớt sự khó khăn vất vả của người giáo viên khi thực hiện công tác chủ nhiệm lớp. II. MỤC TIÊU, NHIỆM VỤ CỦA ĐỀ TÀI Tôi viết sáng kiến này với mong muốn ghi lại những phương pháp, cách thức mình đã làm để suy ngẫm, để chọn lọc và đúc kết thành kinh nghiệm của bản thân. Được chia sẽ với đồng nghiệp những việc đã làm và đã thành công trong công tác chủ nhiệm lớp. Rèn luyện tinh thần năng động, giữ lửa, lòng say mê sáng tạo, cố gắng học tập, tự cải tạo mình để theo kịp sự tiến bộ của thời đại. III. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU Một số kinh nghiệm trong công tác chủ nhiệm lớp Khách thể là học sinh lớp 10A5 (năm học 2019-2020) và 11A5 (năm học 2020- 2021) trường trung học phổ thông Trần Đại Nghĩa. IV. GIỚI HẠN VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU THPTVai trò, nhi ệmTRAN vụ, nội dung công tác chủDAI nhiệm lớp tại trưNGHIAờng trung học phổ thông Trần Đại Nghĩa 2
3. V. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn: phương pháp quan sát, phương pháp đàm thoại, phương pháp điều tra, phương pháp tổng kết kinh nghiệm. THPT TRAN DAI NGHIA 3
4. B. PHẦN NỘI DUNG I. CƠ SỞ LÍ LUẬN 1. Vai trò của người giáo viên chủ nhiệm Lứa tuổi học sinh trung học phổ thông là lứa tuổi đã có sự thay đổi rất lớn về đặc điểm tâm sinh lí hết sức điển hình. Những đặc điểm tâm lí, trình độ hiểu biết, vốn sống của học sinh trung học phổ thông còn nhiều hạn chế. Chính vì vậy, không thể phủ nhận vai trò vủa giáo viên chủ nhiệm ở trường trung học phổ thông. Giáo viên chủ nhiệm là một trong những giáo viên đang giảng dạy ở lớp có đủ các tiêu chuẩn và điều kiện đứng ra làm chủ nhiệm lớp trong một năm học hoặc trong tất cả các năm tiếp theo của cấp học. Giáo viên chủ nhiệm lớp thực hiện nhiệm vụ quản lí lớp học và là nhân vật chủ chốt, là linh hồn của lớp, người tập hợp, dìu dắt giáo dục học sinh phấn đấu trở thành con ngoan, trò giỏi, bạn tốt, công dân tốt và xây dựng một tập thể học sinh vững mạnh. Giáo viên chủ nhiệm lớp có vai trò sau đây: 1.1. Thay mặt hiệu trưởng quản lí một lớp học Giáo viên chủ nhiệm lớp do hiệu trưởng phân công và thay mặt hiệu trưởng để quản lí và tổ chức các hoạt động giáo dục học sinh ở một lớp học. Vai trò quản lí của giáo viên chủ nhiệm lớp thể hiện trong việc xây dựng và tổ chức thực hiện các kế hoạch giáo dục, đôn đốc, kiểm tra và đánh giá kết quả học tập và tu dưỡng của học sinh trong lớp. Giáo viên chủ nhiệm phải trả lời các câu hỏi về chất lượng học tập và hạnh kiểm của học sinh trong lớp trước hiệu trưởng, trước Hội đồng sư phạm của nhà trường và trước phụ huynh học sinh của lớp khi tổng kết năm học. 1.2. Người xây dựng tập thể học sinh thành một khối đoàn kết Giáo viên chủ nhiệm lớp là linh hồn của lớp, bằng các biện pháp tổ chức, giáo dục, bằng sự gương mẫu và quan hệ tình cảm, giáo viên chủ nhiệm xây dựng khối đoàn kết trong tập thể, dìu dắt các em nhỏ như con em mình trưởng thành theo từng năm tháng. Học sinh kính yêu giáo viên chủ nhiệm như cha mẹ mình, đoàn kết thân ái với bạn bè như anh em ruột thịt, lớp học sẽ trở thành một tập thể vững mạnh. Tình cảm THPTcủa lớp càng bề n chTRANặt, tinh thần trách nhiệm vàDAI uy tín của giáo viênNGHIA chủ nhiệm càng cao thì chất lượng giáo dục càng tốt. 4
5. Rất nhiều giáo viên cùng giảng dạy trong một lớp, nhưng giáo viên chủ nhiệm bao giờ cũng để lại những ấn tượng sâu sắc đối với từng học sinh trong suốt cuộc đời của họ. 1.3. Người tổ chức các hoạt động giáo dục học sinh trong lớp Vai tò tổ chức của giáo viên chủ nhiệm thể hiện trong việc thành lập bộ máy tự quản của lớp, phân công trách nhiệm cho từng cá nhân, các tổ, nhóm, đồng thời tổ chức thực hiện các mặt hoạt động theo kế hoạch giáo dục được xây dựng hàng năm. Các hoạt động của lớp được tổ chức đa dạng và toàn diện, giáo viên chủ nhiệm lớp quán xuyến tất cả các hoạt động một cách cụ thể, chặt chẽ. Các phong trào thi đua học tập đi vào thực chất, các cuộc sinh hoạt các đoàn thể có nội dung hấp dẫn thanh thiếu niên, phong trào văn hóa, văn nghệ, thể thao được tiến hành thường xuyên Chất lượng học tập và tu dưỡng đạo đức của học sinh phụ thuộc rất nhiều vào trật tự, kỉ luật, vào tinh thần đoàn kết và truyền thống của tập thể lớp cũng như các hoạt động đa dạng của lớp. 1.4. Cố vấn đắc lực cho các đoàn thể của học sinh trong lớp Giáo viên chủ nhiệm lớp dù có là đoàn viên, đảng viên hay không cũng cần phải nắm vững điều lệ, tôn chỉ mục đích, nghi thức và nội dung hoạt động của các đoàn thể. Với tinh thần trách nhiệm, với kinh nghiệm công tác của mình làm tham mưu cho chi Đoàn thanh niên của lớp lập kế hoạch công tác, bầu ra ban lãnh đạo chi đoàn, tổ chức các nội dung hoạt động và phối hợp với ban cán sự lớp để xây dựng tập thể, đem lại hiệu quả giáo dục tốt nhất. 1.5. Giữ vai trò chủ đạo trong việc phối hợp với các lực lượng giáo dục Gia đình, nhà trường và xã hội là ba lực lượng giáo dục, trong đó nhà trường là cơ quan giáo dục chuyên nghiệp, hoạt động có mục tiêu, nội dung, chương trình và phương pháp giáo dục dựa trên cơ sở khoa học, do vậy giáo viên chủ nhiệm phải là người chủ đạo trong điều phối các hoạt động giáo dục cùng với các lực lượng giáo dục đó một cách có hiệu quả nhất. Năng lực, uy tín chuyên môn, kinh nghiệm công tác của giáo viên chủ nhiệm lớp là điều kiện quan trọng để tập hợp lực lượng, phối hợp thành công các hoạt động giáo THPTdục cho học sinh trongTRAN lớp. DAI NGHIA 5
6. 2. Nhiệm vụ của giáo viên chủ nhiệm Giáo viên chủ nhiệm ngoài việc thực hiện các nhiệm vụ của giáo viên bộ môn thì giáo viên chủ nhiệm sẽ cần phải thực hiện thêm một số nhiệm vụ khác theo quy định. a) Chủ động nắm bắt thông tin từng học sinh của lớp được phân công làm công tác chủ nhiệm; xây dựng các hoạt động giáo dục của lớp thể hiện rõ mục tiêu, nội dung, phương pháp giáo dục đảm bảo tính khả thi, phù hợp với đặc điểm học sinh, với hoàn cảnh và điều kiện thực tế nhằm thúc đẩy sự tiến bộ của cả lớp và của từng học sinh. b) Thực hiện các hoạt động giáo dục theo kế hoạch đã xây dựng và được hiệu trưởng phê duyệt. c) Phối hợp chặt chẽ với cha mẹ học sinh hoặc người giám hộ, giáo viên, tổng phụ trách Đội, các tổ chức xã hội có liên quan để tổ chức các hoạt động giáo dục và hỗ trợ, giám sát việc học tập, rèn luyện của học sinh lớp mình chủ nhiệm; tổng hợp nhận xét, đánh giá học sinh cuối kỳ I và cuối năm học; hướng dẫn học sinh bình bầu và đề nghị khen thưởng; lập danh sách học sinh đề nghị ở lại lớp; hoàn chỉnh việc ghi học bạ cho học sinh. d) Báo cáo thường kì hoặc đột xuất về tình hình của lớp với hiệu trưởng. 3. Quyền hạng của giáo viên chủ nhiệm a) Được dự các giờ học, hoạt động giáo dục khác của học sinh lớp mình chủ nhiệm. b) Được dự các cuộc họp của hội đồng thi đua khen thưởng và các hội đồng khác khi giải quyết những vấn đề có liên quan đến học sinh của lớp mình chủ nhiệm. c) Được dự các lớp bồi dưỡng, hội nghị chuyên đề về công tác chủ nhiệm. d) Được quyền cho phép cá nhân học sinh nghỉ học không quá 03 ngày liên tục. đ) Được giảm giờ lên lớp hàng tuần và các quyền khác theo quy định. Căn cứ pháp lý: Thông tư 28/2020/TT-BGDĐT II. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC GIÁO VIÊN CHỦ NHIỆM LỚP TẠI TRƯỜNG THPT TRẦN ĐẠI NGHĨA 1. Thuận lợi THPTNhà trường TRAN luôn quan tâm, tạo điều kiDAIện cho công tácNGHIA giảng dạy thuận lợi: phòng học thoáng mát, đủ ánh sáng, cơ sở vật chất khá đầy đủ. 6
7. Giáo viên luôn được phân công giảng dạy bộ môn của lớp chủ nhiệm nên có nhiều thời gian gần gũi với các em. Từ đó tạo điều kiện cho giáo viên chủ nhiệm dễ nắm bắt được tình hình học tập nề nếp của lớp. Được sự hợp tác hỗ trợ của cha mẹ học sinh, của các tổ chức Đoàn thể trong và ngoài nhà trường. Đa số học sinh đều ở gần trường, thuộc địa phương nên thuận tiện trong việc liên lạc và trao đổi cùng phụ huynh học sinh. Kinh tế địa phương nói chung và kinh tế của đa số mỗi gia đình học sinh nói riêng có sự tăng trưởng ổn định. Trong thời gian này có sự bùng nổ công nghệ thông tin nên việc nắm bắt chủ trương, đường lối của Đảng và nhà nước của mỗi giáo viên, của phụ huynh rất kịp thời. Sự liên lạc giữa giáo viên chủ nhiệm – học sinh – phụ huynh - nhà trường cũng khá thuận lợi. 2. Khó khăn Bên cạnh những thuận lợi, công tác chủ nhiệm vẫn còn gặp nhiều khó khăn: - Một số gia đình học sinh có điều kiện kinh tế còn hạn hẹp nên, một số phụ huynh đi làm ăn xa, gửi con em cho ông bà nên thiếu sự quan tâm sâu sát đến việc học tập của con em mình. - Điểm thi tuyển đầu vào tương đối thấp nên dẫn đến trình độ học sinh đa phần là chưa cao, việc tiếp thu kiến thức rất khó khăn. III. GIẢI PHÁP VÀ TỔ CHỨC THỰC HIỆN Trong thời gian chủ nhiệm theo lớp, tôi đã tiến hành vai trò, nhiệm vụ của người giáo viên chủ nhiệm và đã vận dụng linh hoạt, thành công những biện pháp sau: 1. Nghiên cứu, nắm vững tình hình học sinh của lớp vào đầu mỗi năm học Để làm tốt công tác giáo dục học sinh, nhiệm vụ đầu tiên của giáo viên chủ nhiệm lớp là nghiên cứu để nắm vững tình hình chung của lớp và của từng học sinh. Kết quả nghiên cứu sẽ là những căn cứ để xây dựng mục tiêu, chương trình, kế hoạch năm học để xác định nội dung, phương pháp và các hình thức tổ chức giáo dục phù hợp với đặc điểm của lớp. THPTCông tác nghiênTRAN cứu nắm vững tình hìnhDAI học sinh của giáoNGHIA viên chủ nhiệm thường tập trung vào các công việc sau đây: 7
8. Đối với học sinh đầu cấp, giáo viên chủ nhiệm phải nghiên cứu và lưu ý thật kĩ hồ sơ học bạ của các em về mọi mặt. Tất cả những tài liệu đó sẽ rất hữu ích, giúp cho giáo viên chủ nhiệm lớp trong việc xây dựng kế hoạch và tổ chức các hoạt động giáo dục học sinh một cách có hiệu quả. Giáo viên chủ nhiệm bước đầu hình dung và phân loại học sinh theo trình độ năng lực, ý thức học tập, thói quen hành vi, để có hướng giáo dục thích hợp. - Bước 1: Giáo viên chủ nhiệm nhận hồ sơ học bạ của tất cả học sinh vào đầu năm học (nhận từ lãnh đạo trường). - Bước 2: Trước khi thực hiện buổi họp lớp đầu tiên, giáo viên nên tiến hành nghiên cứu thật kĩ hồ sơ học bạ của các em: + Nghiên cứu tình hình gia đình: địa chỉ nơi ở, quê quán, nghề nghiệp của cha mẹ học sinh để nắm được hoàn cảnh gia đình của các em. + Nghiên cứu về học lực, hạnh kiểm, tính chuyên cần và đặc biệt là những ưu điểm, nhược điểm thể hiện ở phần nhận xét trong mỗi học bạ. Tất cả điều đó, giáo viên chủ nhiệm phải ghi chú lại. - Bước 3: Sau khi thực hiện buổi họp lớp đầu tiên, giáo viên tiến hành thu thập lí lịch của từng học sinh bằng cách phát mẫu phiếu lí lịch và yêu cầu học sinh điền thông tin để bổ sung và cập nhật lại chính xác thông tin. Lưu ý rằng, mẫu lí lịch là do tự giáo viên chủ nhiệm sáng tạo ra sao cho những thông tin cần cho công tác chủ nhiệm đều phải được đưa vào mẫu phiếu (phụ lục 1 kèm theo) Đối với các lớp tiếp theo của cấp học thì giáo viên chủ nhiệm chỉ cần thực hiện bước cập nhật, bổ sung lại một số nội dung sau: - Bước 1: Giáo viên chủ nhiệm nhận danh sách lớp đầu năm từ lãnh đạo trường. - Bước 2: Giáo viên chủ nhiệm nhận hồ sơ học bạ của tất cả học sinh được thêm vào lớp từ đầu năm (nếu có) và cũng tiến hành nghiên cứu kĩ thông tin các loại hồ sơ này. Cần lưu ý phân loại học sinh là mới chuyển lớp, chuyển trường đến hay học sinh thuộc diện lưu ban để giáo viên chủ nhiệm có hướng quản lí phù hợp. - Bước 3: Sau khi thực hiện buổi họp lớp đầu tiên của năm học, giáo viên chủ nhiệm cũng tiến hành thu thập lí lịch của từng học sinh mới chuyển đến qua mẫu phiếu THPTlí lịch. TRAN DAI NGHIA 8
9. - Bước 4: Giáo viên chủ nhiệm rà soát lại thông tin lí lịch của những học sinh theo lớp để cập nhật lại thông tin chính xác như: nghề nghiệp cha, mẹ, người đỡ đầu, địa chỉ, hoàn cảnh gia đình. 2. Xây dựng tiêu chí thi đua cho lớp chủ nhiệm Xây dựng tiêu chí thi đua cho lớp là một nội dung rất quan trọng và thường được tôi phổ biến trong ngày đầu tiên đến lớp của học sinh. Học sinh sẽ được phổ biến về tiêu chí thi đua của lớp, đó được xem như là nội quy lớp, là những quy tắc mà học sinh cần phải thực hiện theo trong suốt năm học. Việc xây dụng tiêu chí thi đua lớp là rất cần thiết, nó hình thành nên sự nghiêm túc và nề nếp cho một lớp học. Tiêu chí thi đua của lớp được tôi xây dựng dựa trên cở sở nội quy trường và những tiêu chí thi đua của Đoàn thanh niên trường đề ra. Quá trình xây dựng tiêu chí thi đua lớp như sau: - Bước 1: Giáo viên chủ nhiệm nghiên cứu thật kĩ nội quy của trường - Bước 2: Giáo viên chủ nhiệm nghiên cứu thật kĩ các tiêu chí thi đua của Đoàn thanh niên trường đề ra. - Bước 3: Đưa các nội quy của trường và tiêu chí thi đua của Đoàn thành niên vào nội quy của lớp. - Bước 4: Điều chỉnh lại các thang điểm cộng trừ sao cho phù hợp với nội dung mỗi tiêu chí. Giáo viên chủ nhiệm cũng có thể dựa trên thang điểm cộng trừ của Đoàn thanh niên để thiết lập thập thang điểm cộng trừ cho bảng tiêu chí lớp. Song, bảng tiêu chí thi đua lớp phải đảm bảo sát với thực tế lớp học, không quá cứng nhắc và đặc biệt không gây áp lực cho học sinh. - Bước 5: Hoàn thiện bảng tiêu chí thi đua lớp (phụ lục 2 kèm theo) Bảng tiêu chí thi đua sẽ sử dụng cho tất cả các lớp của cấp học. Nếu trường hợp nội quy của trường và tiêu chí thi đua của Đoàn thanh niên thay đổi thì bảng tiêu chí thi đua của lớp cũng sẽ điều chỉnh thay đổi theo cho phù hợp. Đối với học sinh đầu cấp thì giáo viên cần hướng dẫn kĩ để các em hiểu và thực hiện thống nhất: - Bước 1: Giáo viên chủ nhiệm phổ biến thật kĩ các tiêu chí, thang điểm cộng, trừ THPTthi đua. TRAN DAI NGHIA - Bước 2: Cho học sinh nêu ý kiến về các tiêu chí, các thang điểm cộng trừ ở từng tiêu chí để tiến hành hoàn thiện bảng tiêu chí phù hợp. 9
10. - Bước 3: Cho học sinh biểu quyết thống nhất các nội dung và thang điểm cộng, trừ ở từng tiêu chí. Đối với các lớp tiếp theo của cấp học, giáo viên chủ nhiệm chỉ cần phổ biến lại các tiêu chí, thang điểm cộng, trừ thi đua. Cần nhấn mạnh những điểm đã bổ sung, chỉnh sửa so với các tiêu chí thi đua của lớp ở năm học trước (nếu có). Sau đó thực hiện bước biểu quyết thống nhất. 3. Xây dựng bộ máy tổ chức tự quản của lớp Một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong công tác chủ nhiệm là lựa chọn và xây dựng đội ngũ cán bộ lớp tự quản có uy tín, có trách nhiệm, có năng lực, bản lĩnh. Ban cán sự tốt là chỗ dựa vững chắc cho giáo viên chủ nhiệm trong các hoạt động giáo dục học sinh. Có hai cách hình thành: - Cách 1: Giáo viên chủ nhiệm tự lựa chọn trên cơ sở tìm hiểu học sinh - Cách 2: Tâp thể lớp tự lựa chọn, bầu ra trên cơ sở bỏ phiếu kín. Dựa vào việc nghiên cứu và nắm vững tình hình của lớp đầu cấp, giáo viên chủ nhiệm cần suy nghĩ ngay đến việc tổ chức bộ máy tự quản cho lớp. Dựa trên cơ sở nghiên cứu hồ sơ, học bạ và quan sát thực tiễn, giáo viên chủ nhiệm chỉ định một ban cán sự lâm thời như sau: a. Giáo viên chủ nhiệm tự nghiên cứu và định hướng một ban cán sự lâm thời - Bước 1: Trong quá trình nghiên cứu hồ sơ học bạ, giáo viên chủ nhiệm phải ghi chú lại các trường hợp học lực, hạnh kiểm và nhận xét vượt trội. Từ đó, giáo viên chủ nhiệm định hướng và đưa ra danh sách dự kiến các chức vụ cho ban cán sự. Giáo viên chủ nhiệm đặc biệt lưu ý những học sinh có học lực từ loại khá trở lên, là đoàn viên, có tư cách đạo đức tốt, được nhận xét nhiệt tình, tích cực tham gia vào các hoạt động tập thể, được nhận xét có năng khiếu văn nghệ, thể dục, thể thao, - Bước 2: Giáo viên chủ nhiệm soạn thảo dự kiến một số chức danh cơ bản của ban cán sự gồm: lớp trưởng, bí thư chi đoàn lớp, phó bí thư chi đoàn lớp (nếu số lượng đoàn viên của lớp từ 3 đoàn viên trở lên) và ủy viên (nếu số lượng đoàn viên của lớp từ 9 đoàn viên trở lên), lớp phó học tập, lớp phó lao động, lớp phó phong trào, thủ quỹ, thư kí, tổ trưởng của 4 tổ. THPT- Bước 3: GiáoTRAN viên chủ nhiệm tự lập một DAI danh sách ban cánNGHIA sự lớp, danh sách có đầy đủ tên các thành viên tương ứng với mỗi chức vụ ở bước 2. 10
11. - Bước 4: Giáo viên chủ nhiệm chuẩn bị văn bản giấy trình bày chi tiết về chức năng, nhiệm vụ và quyền lợi của ban cán sự lớp (phụ lục 3 kèm theo) - Bước 5: Giáo viên chủ nhiệm chuẩn bị sẵn các biểu mẫu thể hiện cụ thể công việc cần làm ứng với từng chức danh của ban cán sự lớp (phụ lục 4 kèm theo) b. Giáo viên chủ nhiệm tiến hành bầu ban cán sự lâm thời trong buổi sinh hoạt đầu tiên - Bước 1: Giáo viên chủ nhiệm yêu cầu và cho phép tất cả học sinh tự xác định vị trí chỗ ngồi của mình trong lớp. Công tác này có tác dụng ổn định lớp, và phân chia lớp thành 4 tổ rõ ràng. - Bước 2: Giáo viên chủ nhiệm triển khai về chức năng, nhiệm vụ và quyền lợi của ban cán sự lớp. - Bước 3: Giáo viên chủ nhiệm đưa ra danh sách đề cử vào các chức danh ban cán sự (danh sách do tự giáo viên chủ nhiệm đã nghiên cứu và đề cử). - Bước 4: Giáo viên chủ nhiệm gợi ý để học sinh tự đưa ra danh sách đề cử hoặc tự ứng cử vào các chức danh ban cán sự. - Bước 5: Giáo viên chủ nhiệm tiến hành cho lớp bỏ phiếu kín để bầu ra ban cán sự lâm thời. - Bước 6: Sau quá trình kiểm phiếu, giáo viên chủ nhiệm công bố kết quả. Giáo viên chủ nhiệm cần lưu ý để cả lớp biết rằng đây mới chỉ là ban cán sự lâm thời. Giáo viên chủ nhiệm trình bày và nhấn mạnh rõ với cả lớp rằng: nếu trong quá trình làm việc thành viên nào của ban cán sự không hoàn thành nhiệm vụ được giao thì giáo viên chủ nhiệm sẽ tiến hành chỉ định một học sinh khác đủ khả năng để thay thế công việc của thành viên đó (trong khoảng thời gian này, giáo viên chủ nhiệm đã có đủ thời gian quan sát và tìm hiểu các em). c. Giáo viên chủ nhiệm tiến hành họp ban cán sự phiên họp đầu tiên - Thông thường phiên họp ban cán sự đầu tiên trong năm học tôi sẽ thực hiện ngay sau khi kết thúc buổi sinh hoạt chung đầu năm. - Bước 1: Yêu cầu các thành viên có tên trong danh sách ban cán sự lớp sau buổi sinh hoạt đầu năm phải ở lại để dự phiên họp đầu tiên. THPT- Bước 2: GiáoTRAN viên chủ nhiệm lần lượt hướngDAI dẫn thật kĩ, NGHIAhướng dẫn lần lượt từng công việc cho từng chức danh. 11
12. - Bước 3: Giáo viên chủ nhiệm tiến hành hướng dẫn ban cán sự thực hiện các biểu mẫu, mỗi chức danh có một biểu mẫu riêng. Cần lưu ý rằng: đối với học sinh lớp đầu cấp thì các em còn bỡ ngỡ và khá mới mẻ với cách tính điểm thi đua. Chính vì thế, giáo viên chủ nhiệm phải là người “cầm tay chỉ việc” cho các tổ trưởng thực hiện công việc này, và có thể phải mất tầm ba đến bốn tuần các em mới quen việc. Đối với học sinh ở các lớp tiếp theo của cấp học, giáo viên chủ nhiệm dựa trên cơ sở thành phần ban cán sự hoạt động trong năm học trước để tiến hành chỉ định một ban cán sự lớp và quy trình này ta cũng tiến hành đầy đủ 6 bước như bầu ban cán sự lâm thời ở lớp đầu cấp. Ban cán sự đã phần nào biết rõ và rất quen thuộc với những công việc được giao. Giáo viên chủ nhiệm chỉ cần nhắc nhở, dặn dò rút kinh nghiệm từ công việc của năm trước để ban cán sự cải thiện tốt hơn ở năm tiếp theo. Nếu trường hợp ban cán sự có thay đổi thành viên mới thì giáo viên chủ nhiệm phải dành thời gian hướng dẫn thật kĩ cách thức từng công việc được giao. 4. Thiết lập tốt các mối quan hệ trong tập thể Tập thể là một tập hợp đông người với nhiều mối quan hệ, khi tập thể đã hình thành những mối quan hệ tốt đẹp, bền vững thì lúc đó là tập thể sẽ vững mạnh. Quan hệ bạn bè đoàn kết thân ái tương trợ, động viên khích lệ nhau trong học tập, tu dưỡng và cả những mối quan hệ tình cảm khác. Các mối quan hệ này nảy sinh trong hoạt động, giao tiếp và nó tạo thành động lực thúc đẩy sự phát triển của tập thể và giáo dục từng thành viên. Quan hệ tình cảm tốt đẹp, sự đoàn kết thống nhất giữa các thành viên có ý nghĩa cực kì to lớn đối với việc xây dựng tập thể. Trong tập thể thường có hai loại nhóm: nhóm chính thức gồm tổ, đội và nhóm không chính thức hình thành tự phát, do các em phù hợp nhau về mặt tình cảm, xu hướng, hứng thú. Để thiết lập nên mối quan hệ tốt cho tập thể lớp, tôi đã thực hiện như sau: 4.1. Thiết lập sơ đồ chỗ ngồi - Bước 1: Buổi sinh hoạt đầu tiên giáo viên chủ nhiệm cho các em tự do lựa chọn vị trí chỗ ngồi của mình. Yêu cầu các em cứ chọn vị trí chỗ ngồi nào mà các em cảm thấy thoải mái nhất, ngồi chung với bạn nào mà mình thấy hòa hợp nhất. Bởi theo THPTkinh nghiệm tôi nhậnTRAN thấy khi vị trí chỗ ngồi thoảiDAI mái thì các em NGHIAsẽ yên tâm học tập, hoặc tự chọn ngồi cạnh những bạn có tính cách hòa hợp thì các em sẽ thoải mái trao 12
13. đổi, giao tiếp. Từ đó, dần dần sẽ tạo nên sự hòa đồng và tinh thần tập thể trong một lớp học. - Bước 2: Sau một tuần học đầu tiên, giáo viên chủ nhiệm tiến hành cho các em tự thay đổi và lựa chọn vị trí chỗ ngồi một lần nữa (hãy cho các em tự bàn bạc, thỏa thuận với nhau). Bởi tôi hiểu rằng, trong buổi họp lớp đầu năm thì đối với học sinh lớp đầu cấp các em còn khá xa lạ với nhau nên việc lựa chọn chỗ ngồi lúc này đối với các em cũng còn rất mơ hồ. Khoảng thời gian sau một tuần học sẽ đủ để giúp các em làm quen với nhau, thân thiết và nhận ra sự hòa hợp với nhau về tính cách và học tập. - Bước 3: Sau bước 2 giáo viên chủ nhiệm bắt đầu cố định vị trí chỗ ngồi của các em và tiến hành thiết lập sơ đồ lớp. Lúc này, giáo viên chủ nhiệm cần nhấn mạnh để học sinh hiểu rằng: + Vị trí ngồi là giáo viên chủ nhiệm cho các em quyền tự do lựa chọn. + Các em có quyền giữ vị trí của mình và không ai có thể xâm phạm vị trí đó. Đồng thời các em cũng chịu trách nhiệm đối với vị trí chỗ ngồi mà bản thân đã lựa chọn. + Nếu bất cứ thành viên nào trong lớp muốn thay đổi chỗ ngồi của mình sang một vị trí mới mà vị trí chỗ ngồi đó đang thuộc quyền sở hữu của một thành viên khác thì hãy tự bàn bạc thảo luận với nhau. Nếu cả hai đều đồng ý thì giáo viên chủ nhiệm sẽ tiến hành đổi chỗ. + Nếu trong quá trình học tập, vị trí chỗ ngồi của học sinh nào gây ảnh hưởng đến nề nếp, học tập của bản thân hoặc nề nếp, học tập của tập thể thì vị trí đó xem như mất quyền tự kiểm soát. Khi đó, giáo viên chủ nhiệm sẽ tự quyết định chuyển vị trí chỗ ngồi ở bất kì đâu trong trong lớp và học sinh đó buộc phải chấp nhận. 4.2. Hình thành mô hình “bạn giúp bạn”, “đôi bạn cùng tiến” Hãy tạo điều kiện để các em giúp đỡ lẫn nhau trong học tập, vì nhiều khi “Học thầy không tày học bạn”. Chính qua những hoạt động bạn giúp bạn mà tình cảm của các em thêm bền chặt, kết quả học tập của các em chậm tiến cũng tiến bộ rõ rệt. Cần nói thêm, ngay từ bước cho học sinh tự chọn vị trí chỗ ngồi là giáo viên chủ nhiệm đã bước đầu hình thành nên mô hình “bạn giúp bạn” và “đôi bạn cùng tiến”. THPTTrong quá trình chủTRAN nhiệm, suốt ba năm học tôiDAI nhận được rất nhiềuNGHIA sự đề nghị xin thay đổi chỗ ngồi với lí do “bạn học tốt kèm bạn học yếu hơn”, hoặc bản thân tự nhận thấy học yếu một số môn cần nhờ bạn học tốt ngồi gần chỉ dẫn. Khi đó, các em đã tự 13
14. bàn bạc với nhau, sẵn sàng nhường vị trí chỗ ngồi của mình để giúp đỡ, hỗ trợ các bạn khác. Cả học sinh rời vị trí và học sinh tiếp nhận vị trí mới, các em đều chấp nhận một cách vui vẻ. Và dĩ nhiên sau đó, tôi nhận thấy kết quả tiến bộ rất khả quan. Với cách làm như thế, giáo viên chủ nhiệm không phải mất quá nhiều công sức nhưng tình cảm tập thể và tinh thần đoàn kết, bạn bè giúp đỡ nhau cũng dần dần sẽ tự hình thành trong các em. Điều đó sẽ ngày càng được phát huy qua các năm học kế tiếp của cấp học. Ảnh minh họa Mẫu phiếu báo kết quả học tập và hạnh kiểm theo tháng 5. Tổ chức các hoạt động đa dạng cho tập thể học sinh Như chúng ta đã biết, bản chất của quá trình giáo dục là quá trình tổ chức cuộc sống, hoạt động và giao lưu cho học sinh. Như vậy, để giáo dục học sinh, giáo viên chủ nhiệm lớp cần tổ chức các hoạt động và thu hút các em tham gia một cách tích cực nhất. Trong quá trình chủ nhiệm tại trường phổ thông tôi đã tổ chức tốt các hoạt động sau đây: 5.1. Hoạt động học tập và rèn luyện Học tập là một trong các hoạt động quan trọng nhất của học sinh, mỗi học sinh THPTcó ý thức học tốt sẽTRAN giúp cho tập thể lớp học tậpDAI tốt. Giáo viên chủNGHIA nhiệm phải thực hiện những công việc sau: 14
15. * Hoạt động 1: Khi chủ nhiệm lớp học đầu cấp, giáo viên chủ nhiệm phải có mặt thường xuyên tại lớp 15 phút trước giờ học mỗi ngày để ổn định lớp. Công việc này cần được duy trì ít nhất trong khoảng thời gian suốt học kì đầu tiên của năm học. Theo kinh nghiệm chủ nhiệm lớp tại trường tôi nhận thấy, học sinh đầu cấp còn bỡ ngỡ với mọi thứ, từ cách sinh hoạt đến nội quy trường lớp. Vì thế giáo viên chủ nhiệm cần theo sát các em trong khoảng thời gian này để hướng dẫn, nhắc nhở, đôn đốc, hỗ trợ, giúp đỡ các em về mọi mặt. Đến khi nào giáo viên chủ nhiệm nhận thấy nề nếp của lớp dần đi vào ổn định thì khi đó giáo viên chủ nhiệm mới đủ yên tâm để lớp có thể tự quản trong những học kì tiếp theo. * Hoạt động 2: Tổ chức 15 phút truy bài đầu giờ học mỗi ngày. Truy bài là biện pháp giúp nhau ôn tập nhanh, chuẩn bị sẵn sàng cho ngày học mới. Truy bài đầu giờ còn là biện pháp khắc phục tình trạng đi học muộn, cho nên cần được tổ chức tốt và duy trì lâu dài. * Hoạt động 3: Tổ chức thi đua giữa các tổ trong lớp, ghi lại số lần tham gia phát biểu ý kiến trong các giờ học (thể hiện đầy đủ từng điểm cộng trong tiêu chí thi đua của lớp). Điều đó sẽ rèn cho học sinh thói quen tích cực tham gia học tập * Hoạt động 4: Tổ chức cho học sinh học nhóm, đôi bạn cùng học để hỗ trợ nhau học tập. a. Tạo cho học sinh có thói quen quan tâm đến kết quả học tập rèn luyện của bản thân Qua thời gian thực hiện công tác chủ nhiệm tại trường trung học phổ thông Trần Đại Nghĩa, tôi đã nhận ra một điều rằng: đa số học sinh rất ít có thói quen quan tâm đến điểm số, đến kết quả học tập rèn luyện của bản thân trong suốt quá trình học tập. Chỉ khi nào đến cuối học kì thì các em mới nhận ra kết quả của mình là yếu kém, trường hợp này thường rơi vào những học sinh lớp đầu cấp. Có em tỏ ra hoang mang, lo sợ nhưng có em lại dửng dưng và vô cảm trước kết quả yếu kém của mình. Vì vậy, để các em luôn luôn quan tâm đến kết quả học tập rèn luyện của bản thân, tôi đã thực hiện như sau: + Lập bảng tổng kết điểm theo từng học kì (phụ lục 5 kèm theo) THPT+ Nhập điểm TRANvà tính điểm trung bình theo DAItừng môn bất cứ khiNGHIA nào các em có cột điểm. + Tính điểm trung bình cộng tất cả các môn mỗi tháng 15
16. Mỗi tháng tôi đều phát phiếu điểm bao gồm: kết quả tính trunh bình môn với các cột điểm hiện tại hiện có, hạnh kiểm tháng và kèm theo nhận xét của giáo viên chủ nhiệm. Nhìn vào phiếu điểm các em biết được sức học của mình đang ở mức độ nào, hạnh kiểm của mình ra sao. Từ đó các em sẽ tự định hướng và điều chỉnh lại kết quả của mình. Ảnh minh họa Mẫu phiếu báo kết quả học tập và hạnh kiểm theo tháng b. Nhắc nhở học sinh học tập và rèn luyện bản thân thông qua các câu ca dao, tục ngữ, những lời giáo huấn của ông cha ta. Những câu ca dao, tục ngữ, những lời giáo huấn của ông cha ta ngày xưa để lại thật vô cùng quý báu. Những lời văn, lời thơ ấy rất dễ đi sâu vào lòng người đọc. Nhận thấy điều đó, tôi đã lồng ghép vào phong trào trang trí lớp học để tiến hành cho các em THPTdán các câu nói, cácTRAN lời giáo huấn ấy lên tường củaDAI lớp học. Tôi mongNGHIA muốn rằng, mỗi ngày vào lớp đọc những lời dạy ấy sẽ như một lời nhắc nhở, động viên các em cố gắng học tập và rèn luyện bản thân. 16
17. Ảnh minh họa Trang trí lớp cùng những câu nói, lời dạy được trình bày trên tường lớp học 5.2. Tổ chức thực hiện các hoạt động phong trào, lao động, vệ sinh trường, lớp a. Các hoạt động lao động tập thể Bước 1: Giáo viên chủ nhiệm liệt kê tất cả các công việc cần làm trong buổi lao động. Bước 2: Giáo viên chủ nhiệm tiến hành lập phiếu công việc, trong mỗi phiếu phải ghi rõ nội dung công việc và dụng cụ cần thiết mang theo để thực hiện công việc đó. Và tùy vào khối lượng công việc mà ngoài lớp phó lao động thì giáo viên chủ nhiệm có thể phân công thêm thành viên chuyên trách để hỗ trợ việc nghiệm thu công việc. (phụ lục 6 kèm theo) Bước 3: Giáo viên chủ nhiệm hướng dẫn lớp phó lao động và cho các thành viên lớp tiến hành bốc thăm. Nếu bốc thăm vào công việc nào thì học sinh sẽ chịu trách nhiệm hoàn thành công việc đó. Sau khi học sinh nào được nghiệm thu thành công thì học sinh đó xem như hoàn thành công việc được giáo và kết thúc công việc của mình. Tuy nhiên, giáo viên chủ nhiệm cần nhắc thêm, nếu học sinh đã hoàn thành công việc của mình nhưng nếu muốn hỗ trợ các bạn khác thì được cho phép. Điều này sẽ tăng THPTthêm tính tương thân,TRAN tương ái, bạn bè giúp đỡDAI hỗ trợ lẫn nhau. NGHIAGóp phần tăng tính đoàn kết của tập thể lớp. 17
18. Đối với học sinh lớp đầu cấp thì công việc phân công đa phần là do giáo viên chủ nhiệm thực hiện. Lớp phó lao động sẽ tiến hành hỗ trợ dưới sự hướng dẫn của giáo viên chủ nhiệm. Đối với học sinh lớp tiếp theo của cấp học thì giáo viên chủ nhiệm chỉ quan sát và có trách nhiệm kiểm duyệt nội dung do phó lao động phân công. Ảnh minh họa 3 Không khí làm việc nghiêm túc và vui vẻ trong các buổi lao động của lớp b. Các buổi trực vệ sinh lớp Bước 1: Giáo viên chủ nhiệm liệt kê tất cả các công việc cần làm vệ sinh trong một buổi học. Bước 2: Giáo viên chủ nhiệm tiến hành lập bảng công việc, bảng công việc phải ghi rõ nội dung công việc của từng thành viên cần phải thực hiện. Sao cho đảm bảo mỗi thành viên đều thực hiện một công việc trong một tuần học. Giáo viên chủ nhiệm lưu ý, miễn công việc trực vệ sinh lớp đối với lớp phó lao động và lớp phó lao động chịu trách nhiệm điều phối và ghi nhận xét mức độ hoàn thành công việc của các thành viên được phân công. (phụ lục 7 kèm theo) Đối với học sinh lớp 10 thì công việc phân công đa phần là do giáo viên chủ nhiệm thực hiện. Lớp phó lao động sẽ tiến hành hỗ trợ dưới sự hướng dẫn của giáo viên chủ nhiệm. Đối với học sinh lớp 11, 12 thì công việc đã trở nên quen thuộc nên giáo viên chủ nhiệm sẽ giao toàn quyền cho lớp phó lao động phân công. Tuy là giao toàn quyên THPTnhưng lúc này giáo TRAN viên chủ nhiệm cũng phải quanDAI sát và có trách NGHIA nhiệm kiểm duyệt nội dung do phó lao động phân công. 18
19. b. Các hoạt động phong trào do trường phát động Bước 1: Giáo viên chủ nhiệm lập bảng chi tiết thể hiện các lượt tham gia phong trào của học sinh trong lớp. (phụ lục 8 kèm theo) Bước 2: Bất kì khi nào nhà trường phát động phong trào thì giáo viên chủ nhiệm bắt đầu tổ chức cho học sinh tham gia. + Hình thức 1: Học sinh tự nguyện đăng kí tham gia. Hình thức này dành cho những học sinh tự nhận thấy mình đủ khả năng, có sự đam mê và mong muốn được tham gia phong trào. + Hình thức 2: Nếu trường hợp không có học sinh nào đăng kí tham gia thì giáo viên chủ nhiệm sẽ cho các em bốc thăm để chọn thành viên tham gia phong trào do nhà trường tổ chức và bắt buộc. Đối với học sinh lớp đầu cấp thì công việc phân công đa phần là do giáo viên chủ nhiệm thực hiện. Lớp phó phong trào sẽ tiến hành hỗ trợ dưới sự hướng dẫn của giáo viên chủ nhiệm. Đối với học sinh các lớp tiếp theo của cấp học thì công việc đã trở nên quen thuộc nên giáo viên chủ nhiệm sẽ giao toàn quyền cho lớp phó phong trào phân công. Tuy là giao toàn quyền nhưng lúc này giáo viên chủ nhiệm cũng phải quan sát và có trách nhiệm kiểm duyệt nội dung do phó phong trào phân công. Trong quá trình tổ chức các hoạt động của học sinh trong lớp, giáo viên chủ nhiệm lớp phải thực hiện các nguyên tắc cơ bản sau đây: Phải tạo ra hứng thú, tính chủ động, tích cực, có ý thức của học sinh. Các hoạt động phù hợp với lứa tuổi, năng lực và sở trường của học sinh. Các hoạt động phù hợp với lứa tuổi, năng lực và sở trường của học sinh. Đảm bảo an toàn tuyệt đối, không làm ảnh hưởng đến sức khỏe và học tập của học sinh. Các hoạt động càng đa dạng phong phú, các em càng tích cực tham gia, đó là cơ hội để các em phấn đấu và trưởng thành. THPT TRAN DAI NGHIA 19
20. Hội chợ xuân Làm lồng đèn trung thu Chủ nhật xanh Thời trang tái chế Hưởng ứng trò chơi trong giờ sinh hoạt lớp Múa chào mừng 20/11 THPT TRAN DAI NGHIA Ảnh minh họa Một số phong trào tham gia cá nhân và tập thể 20