Giáo án Ngữ văn 9 - Đọc hiểu văn bản

Nội dung text: Giáo án Ngữ văn 9 - Đọc hiểu văn bản

1. PHẦN I: ĐỌC HIỂU VĂN BẢN A. THỂ LOẠI TRUYỆN
2. I. ĐẶC ĐIỂM THỂ LOẠI 1. Truyện ngắn * Khái niệm: Truyện ngắn là tác phẩm văn xuôi cỡ nhỏ, ít nhân vật, ít sự việc phức tạp... Chi tiết và lời văn trong truyện ngắn rất cô đọng. * Đặc điểm của thể loại: - Tính cách nhân vật, bối cảnh + Tính cách nhân vật: Thể hiện qua hình dáng, cử chỉ, hành động, suy nghĩ của nhân vật, qua nhận xét của người kể chuyện và các nhân vật khác.
3. I. ĐẶC ĐIỂM THỂ LOẠI + Bối cảnh : ++ Bối cảnh lịch sử: Hoàn cảnh xã hội của một thời kì lịch sử ++ Bối cảnh riêng: Thời gian và địa điểm, quang cảnh cụ thể xảy ra câu chuyện. - Tác dụng của việc thay đổi ngôi kể: + Ngôi kể: ++ Ngôi thứ nhất: Xưng tôi ++ Ngôi 3: Người kể giấu mặt + Thay đổi ngôi kể: Để nội dung kể phong phú hơn, cách kể linh hoạt hơn.
4. I. ĐẶC ĐIỂM THỂ LOẠI 2. Truyện ngụ ngôn a. Khái niệm - Là những truyện kể ngắn gọn, hàm súc, bằng văn xuôi hoặc văn vần. Truyện thường đưa ra bài học về cách nhìn sự việc, cách ứng xử của con người trong cuộc sống. b. Các yếu tố trong truyện ngụ ngôn - Đề tài: Thường là những vấn đề đạo đức hay những cách ứng xử trong cuộc sống. - Nhân vật: Có thể là loài vật, đồ vật hoặc con người. Các nhân vật hầu như không có tên riêng, thường được kể gọi bằng danh từ chung như: rùa, thỏ, bác nông dân, Từ suy nghĩ, hành động, lời nói của nhân vật, người nghe, người đọc có thể rút ra những bài học sâu sắc.
5. I. ĐẶC ĐIỂM THỂ LOẠI - Sự kiện: Một câu chuyện thường xoay quanh một sự kiện chính. - Cốt truyện: Thường xoay quanh một sự kiện (một hành vi ứng xử, một quan niệm, một nhận thức phiến diện, sai lầm ) nhằm đưa ra bài học hay lời khuyên nào đó. - Tình huống truyện: là tình thế làm nảy sinh câu chuyện khiến nhân vật bộc lộ đặc điểm, tính cách của mình. Qua đó, ý nghĩa câu chuyện được khơi sâu. - Không gian trong truyện: là khung cảnh, môi trường hoạt động của nhân vật ngụ ngôn, nơi xảy ra sự kiện câu chuyện. - Thời gian trong truyện: một thời điểm, một khoảnh khắc nào đó mà sự việc, câu chuyện xảy ra, thường không xác định cụ thể.
6. I. ĐẶC ĐIỂM THỂ LOẠI 3. Truyện khoa học viễn tưởng a. Khái niệm: - Truyện khoa học viễn tưởng là loại truyện hư cấu về những điều diễn ra trong một thế giới giả định, dựa trên tri thức khoa học và trí tưởng tượng của tác giả. - Truyện khoa học viễn tưởng rất ít khi chứa các yếu tố thần kì, siêu nhiên mà luôn dựa trên những kiến thức hoặc lí thuyết khoa học tự nhiên tại thời điểm tác phẩm ra đời.
7. I. ĐẶC ĐIỂM THỂ LOẠI b. Đặc điểm * Đề tài: đa dạng, phong phú thường gắn với các phát minh khoa học, công nghệ như chế tạo dược liệu, khám phá dưới đáy đại dương, du hành vũ trụ, gặp người ngoài hành tinh • Cốt truyện: thường được xây dựng dựa trên các sự việc giả tưởng liên quan đến các thành tựu khoa học. * Tình huống truyện: tác giả thường đặt nhân vật vào những hoàn cảnh đặc biệt, những khó khăn hay mâu thuẫn cần phải giải quyết trong thế giới giả tưởng.
8. I. ĐẶC ĐIỂM THỂ LOẠI * Sự kiện: Thường trộn lẫn những sự kiện của thế giới thực tại với những sự kiện xảy ra trong thế giới giả định (quá khứ, tương lai, ngoài vũ trụ,... * Nhân vật: trong truyện thường xuất hiện các nhân vật như người ngoài hành tinh, quái vật, người có năng lực phi thường, những nhà khoa học, nhà phát minh có khả năng sáng tạo kì lạ. * Không gian, thời gian: mang tính giả định, chẳng hạn thời gian trộn lẫn từ quá khứ, hiện tại và tương lai, không gian vũ trụ, lòng đất, đáy biển,...
9. II. CÁCH ĐỌC HIỂU TRUYỆN 1. Cách đọc hiểu truyện ngắn - Đọc nhan đề, tác phẩm và tóm tắt tác phẩm. - Đọc hiểu được hình thức văn bản: + Bối cảnh + Nhân vật + Ngôi kể và sự thay đổi ngôi kể + Ngôn ngữ - Đọc hiểu nội dung: + Nắm được đề tài + Chủ đề + Ý nghĩa của văn bản
10. II. CÁCH ĐỌC HIỂU TRUYỆN 2 . Cách đọc hiểu truyện ngụ ngôn - Đọc nhan đề, tác phẩm và tóm tắt tác phẩm. - Nhận biết các yếu tố thể hiện đặc điểm của truyện như đề tài, nhân vật, sự kiện, cốt truyện, tình huống, không gian, thời gian. - Nhận biết được sự kết hợp lời của người kể chuyện và lời của nhân vật trong truyện. - Rút ra được bài học của truyện và nêu được ý nghĩa của bài học ấy.
11. II. CÁCH ĐỌC HIỂU TRUYỆN 3. Cách đọc hiểu truyện khoa học viễn tưởng - Trang bị kiến thức khoa học, công nghệ,...liên quan đến tác phẩm tại thời điểm tác phẩm ra đời. - Đọc nhan đề, tác phẩm và tóm tắt tác phẩm. - Xác định các yếu tố của truyện: đề tài, tình huống, nhân vật, sự kiện, không gian, thời gian. - Xác định yếu tố tưởng tượng của tác phẩm. - Xác định ý nghĩa của văn bản đối với khoa học, đời sống.
12. III. LUYỆN ĐỀ ĐỌC HIỂU Đề số 1: Đọc văn bản sau: THỎ THAY RĂNG 1. Trong một khu rừng nọ có một chú thỏ rất nhát gan. Cứ nhìn thấy bóng dáng của cáo là thỏ vội quay đầu bỏ chạy. Có cách gì giúp mình không sợ cáo nữa không? Suy nghĩ mãi, cuối cùng thỏ nghĩ ra một cách rất hay, ấy là thay một bộ răng trông thật hung dữ. Nó tìm đến bác sĩ hạc, bảo: – Bác sĩ hạc yêu quý, bác chuyên chữa răng cho mọi người, xin bác thay cho cháu một hàm răng mới. Bác sĩ hạc ngạc nhiên: – Sao thế? Răng của cháu vẫn còn rất tốt mà.
13. III. LUYỆN ĐỀ ĐỌC HIỂU – Tuy răng của cháu không bị hỏng, nhưng mà nó quá nhỏ. Bác lắp cho cháu một hàm răng giống như của sư tử ấy. – Nhưng cháu muốn có hàm răng giống như của sư tử để làm gì vậy? – Cháu không muốn cứ nhìn thấy cáo là phải chạy trốn nữa. Nếu mà làm cho cáo phải chạy khi nhìn thấy cháu thì hay biết mấy. Bác sĩ hạc rất thông cảm cho hoàn cảnh của thỏ, liền thay cho nó một hàm răng giống như của sư tử. Thỏ soi gương, sung sướng thốt lên: – Tuyệt quá, giờ mình sẽ đi tìm cáo!
14. III. LUYỆN ĐỀ ĐỌC HIỂU Thỏ vào rừng, xông xáo khắp nơi tìm cáo. Lúc sau, cáo từ bụi cây bước ra, tiến về phía thỏ. Trong thấy cáo từ xa, thỏ sợ quá co giò chạy biến. Nó chạy đến nhà bác sĩ hạc, lắp bắp: – Bác bác sĩ ơi! Xin bác thay cho cháu hàm răng khác. – Sao thế? Hàm răng này không tốt à? – Không, không phải ạ! Hàm răng này vẫn nhỏ quá. Bác có hàm răng nào to hơn không ạ? – Dù có thay hàm răng to hơn thì cũng chẳng có tác dụng gì đâu, cháu sẽ vẫn sợ cáo thôi. Thỏ con này, cháu nên thay tim ấy, bỏ trái tim thỏ đi và thay bằng trái tim sư tử thì mới được. (
15. III. LUYỆN ĐỀ ĐỌC HIỂU Thực hiện các yêu cầu: Ghi lại chữ cái đứng trước phương án trả lời mà em lựa chọn cho các câu hỏi từ câu 1 đến câu 8 vào bài làm. Với câu 9, 10 các em tự viết phần trả lời vào bài. Câu 1. Xác định ngôi kể của văn bản trên: A.Ngôi thứ nhất B. Ngôi thứ hai C. Ngôi thứ ba D. Không có ngôi kể
16. III. LUYỆN ĐỀ ĐỌC HIỂU Câu 2. Câu thành ngữ nào phù hợp để nói về chú thỏ trong VB trên? A. Nhanh như thỏ đế B. Nhát như thỏ đế C. Thông minh như thỏ đế D. Huênh hoang như thỏ đế
17. III. LUYỆN ĐỀ ĐỌC HIỂU Câu 3. Trong VB, thỏ đã nghĩ ra cách gì để giúp mình không sợ cáo nữa? A.Thay bộ răng trông thật hung dữ B. Nhờ bác sĩ hạc dạy dỗ cáo giúp mình C. Đi tìm cáo để dạy cho cáo một bài học D. Nhờ bác sĩ hạc thay trái tim sư tử cho mình
18. III. LUYỆN ĐỀ ĐỌC HIỂU Câu 4: Đề tài của truyện ngụ ngôn trên là: A.Thỏ thay răng B. Thỏ và cáo C. Bài học bản tính con người D. Bài học về lòng dũng cảm Câu 5. Nêu công dụng của dấu chấm lửng trong câu văn sau: “- Bác...bác...sĩ ơi! Xin bác thay cho cháu hàm răng khác.” A.Biểu đạt ý còn nhiều sự việc chưa liệt kê hết B.Mô phỏng âm thanh kéo dài, ngắt quãng C.Biểu thị lời trích dẫn bị lược bớt D.Thể hiện chỗ lời nói bỏ dở, ngập ngừng hay ngắt quãng
19. III. LUYỆN ĐỀ ĐỌC HIỂU Câu 6. Xác định không gian của câu chuyện ngụ ngôn trên: A. Nhà bác sĩ hạc B. Nhà của thỏ và cáo C. Trong khu rừng D. Không xác định được Câu 7. Truyện ngụ ngôn trên sử dụng biện pháp tu từ nào? A. Ẩn dụ, nhân hoá B. Hoán dụ, nhân hoá C. So sánh, ẩn dụ D. Nhân hoá, so sánh
20. Gợi ý trả lời Câu Đáp án 1->8 1 2 3 4 5 6 7 8 C B A C B C A D 9 Nêu cách hiểu về lời khuyên của bác sĩ hạc dành cho thỏ: - Việc thay răng không khiến thỏ bớt nỗi sợ đối với cáo bởi vì nỗi sợ đó không xuất phát từ bộ răng của thỏ mà xuất phát từ trái tim của thỏ- trái tim đó ẩn dụ cho bản tính nhát gan của thỏ. - Vì vậy, muốn thỏ không sợ cáo nữa chỉ có cách thay đổi trái tim, từ trái tim thỏ nhút nhát thành trái tim sư tử dũng mãnh – thay đổi bản tính, rèn luyện lòng dũng cảm của mình. Tuy nhiên, đây không phải là việc dễ.