Đề thi học sinh giỏi cấp Thành phố Ngữ Văn 9 - Năm học 2024-2025 - Lưu Nha Trang (Có đáp án)

Nội dung text: Đề thi học sinh giỏi cấp Thành phố Ngữ Văn 9 - Năm học 2024-2025 - Lưu Nha Trang (Có đáp án)

1. MÃ KÍ HIỆU ĐỀ THI CHỌN HỌC SINH GIỎI CẤP THÀNH PHỐ [ ***] Năm học 2024-2025 MÔN: NGỮ VĂN 9 Thời gian làm bài: 150 phút I. ĐỌC HIỂU (2.0 điểm) Đọc văn bản sau và thực hiện các yêu cầu Bạn hãy tưởng tượng cuộc đời như một trò chơi tung hứng. Trong tay bạn có năm quả bóng mang tên là: công việc, gia đình, sức khoẻ, bạn bè, và tinh thần. Bạn sẽ hiểu ngay rằng công việc là quả bóng cao su. Vì khi bạn làm rơi nó xuống đất, nó sẽ nảy lên lại. Nhưng bốn quả bóng còn lại – gia đình, sức khoẻ, bạn bè và tinh thần – đều là những quả bóng bằng thủy tinh. Nếu bạn lỡ tay đánh rơi một quả, nó sẽ bị trầy sướt, có tì vết, bị nứt, bị hư hỏng hoặc thậm chí bị vỡ nát mà không thể sửa chữa được. Chúng không bao giờ trở lại như cũ. Bạn phải hiểu điều đó và cố gắng phấn đấu giữ cho được sự quân bình trong cuộc sống của bạn. Bạn đừng tự hạ thấp giá trị của mình bằng cách so sánh mình với người khác vì mỗi chúng ta là những con người hoàn toàn khác nhau. [ ] Bạn chớ đặt mục tiêu của bạn vào những gì mà người khác cho là quan trọng. Chỉ có bạn mới biết rõ điều gì tốt nhất cho chính mình [ ] Bạn chớ để cuộc sống trôi qua kẽ tay vì bạn cứ đắm mình trong quá khứ hoặc ảo tưởng về tương lai. Chỉ bằng cách sống cuộc đời mình trong từng khoảnh khắc của nó, bạn sẽ sống trọn vẹn từng ngày của đời mình. [ ] Bạn chớ quên nhu cầu tình cảm lớn nhất của con người là cảm thấy mình được đánh giá đúng. [ ] Cuộc đời không phải là đường chạy. Nó là một lộ trình mà bạn phải thưởng thức từng chặng đường mình đi qua. (Trích bài phát biểu Sống trọn vẹn từng ngày của tổng giám đốc Tập đoàn Cocacola; Quà tặng cuộc sống) Câu 1. (1,0 điểm) Phân tích hiệu quả nghệ thuật của các biện pháp tu từ điệp ngữ được sử dụng trong đoạn trích sau: Bạn chớ đặt mục tiêu của bạn vào những gì mà người khác cho là quan trọng. Chỉ có bạn mới biết rõ điều gì tốt nhất cho chính mình [ ] Bạn chớ để cuộc sống trôi qua kẽ tay vì bạn cứ đắm mình trong quá khứ hoặc ảo tưởng về tương lai. Chỉ bằng cách sống cuộc đời mình trong từng khoảnh khắc của nó, bạn sẽ sống trọn vẹn từng ngày của đời mình. [ ] Bạn chớ quên nhu cầu tình cảm lớn nhất của con người là cảm thấy mình được đánh giá đúng. [ ] Câu 2. (1,0 điểm) Thông điệp nào trong văn bản có ý nghĩa nhất đối với em? Vì sao? II. VIẾT (8,0 điểm) Câu 1 (3,0 điểm) Trong đoạn trích người viết đã nhắn nhủ “Bạn chớ để cuộc sống trôi qua kẽ tay vì bạn cứ đắm mình trong quá khứ hoặc ảo tưởng về tương lai”. Em hãy viết bài văn nghị luận trình bày cách để thế hệ trẻ sống trọn vẹn từng ngày cho cuộc đời thêm ý nghĩa.
2. Câu 2. (5,0 điểm) Nhà văn Nga, Lep Tôn-xtôi cho rằng: “Thơ là ngọn lửa nhen lên trong lòng người, một ngọn lửa đốt cháy, sưởi ấm và soi sáng”. Em hiểu ý kiến trên như thế nào? Hãy làm rõ cách hiểu của em qua bài thơ “Miền quê” của Nguyễn Khoa Điềm. MIỀN QUÊ (Nguyễn Khoa Điềm) Lại về mảnh trăng đầu tháng Mông lung mặt đồng bóng chiều, Tiếng ếch vùi trong cỏ ấm Lúa mềm như vai thân yêu Mùa xuân, là mùa xuân đấy Thả chim, cỏ nội hương đồng Đàn trâu bụng tròn qua ngõ Gõ sừng lên mảnh trăng cong Có gì xôn xao đằm thắm Bao nhiêu trông đợi chóng chầy Đàn em tóc dài mười tám Thương người ra lính hôm mai Để rồi bao nhiêu gió thổi Bên giếng làng, ngoài bến sông Có tiếng hát như con gái Cao cao như vầng trăng trong... (Nguồn: Thơ Nguyễn Khoa Điềm, tuyển tập 40 năm do tác giả chọn, NXB Văn học, 2012) CHÚ THÍCH: - Nguyễn Khoa Điềm sinh ngày 15 tháng 4 năm 1943, tại thôn Ưu Điềm, xã Phong Hòa, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên – Huế. Thơ của Nguyễn Khoa Điềm lấy chất liệu từ văn học Việt Nam và cảm hứng từ quê hương, con người và tình thần chiến đấu của người chiến sĩ Việt Nam yêu nước... Thơ ông hấp dẫn bởi sự kết hợp giữa cảm xúc nồng nàn và suy tư sâu lắng của người trí thức về đất nước và con người Việt Nam. Điểm nổi bật của phong cách thơ Nguyễn Khoa Điềm nằm ở cảm hứng hiện thực thời đại, đề tài quen thuộc, cách thể hiện cái tôi đa dạng, lớp từ, hình ảnh cảm xúc sâu sắc và ý nghĩa lịch sử và văn hóa độc đáo. ------------------------------Hết--------------------------------
3. MÃ KÍ HIỆU ĐÁP ÁN ĐỀ THI CHỌN HỌC SINH GIỎI CẤP THÀNH PHỐ Năm học 2024-2025 [*****] MÔN: Ngữ văn 9 Thời gian làm bài: 150 phút (Hướng dẫn chấm gồm 7 trang) A. HƯỚNG DẪN CHUNG Giám khảo cần nắm vững yêu cầu của Hướng dẫn chấm thi để đánh giá tổng quát bài làm của học sinh, tránh chỉ quan tâm đếm ý cho điểm một cách đơn thuần, thiếu tỉ mỉ hoặc đại khái, cảm tính. Do đặc trưng của bộ môn Ngữ văn và tính chất cụ thể của đề thi và đặc điểm của kì thi chọn học sinh giỏi, trên cơ sở bám sát biểu điểm, giám khảo chủ động, linh hoạt trong việc vận dụng tiêu chuẩn cho điểm. Những bài viết có sự phát hiện độc đáo, sáng tạo, có cảm xúc cần được khuyến khích. Trong trường hợp thí sinh tổ chức bài làm theo cách riêng nhưng đáp ứng được những yêu cầu cơ bản của đáp án thì vẫn cho đủ điểm như bản Hướng dẫn đã quy định (đối với từng phần). Điểm của từng câu không làm tròn. Điểm của bài thi bằng tổng điểm các câu, không làm tròn. B. ĐÁP ÁN VÀ THANG ĐIỂM I. Đọc hiểu (2,0 điểm) Phần Câu Nội dung Điểm I Đọc hiểu 1 - Điệp ngữ: bạn chớ 0,25 điểm Tác dụng 0,25 điểm + Tạo cách diễn đạt sinh động, giàu hình ảnh; tạo (1,0điểm) nhịp điệu cho câu văn + Phép điệp ngữ khẳng định, nhấn mạnh ý thức, vai 0,25 điểm trò của bản thân trong cuộc đời. + Thể hiện thái độ của tác giả: Trân trọng, đề cao ý 0,25 điểm thức, vai trò của bản thân mỗi người trong cuộc đời, Lời nhắc nhở mỗi bạn trẻ không nên lãng phí tuổi trẻ, lãng phí cuộc đời mình vì những điều đã qua hoặc những gì chưa tới mà phải sống hết mình với hiện tại, tận hiến, tận hưởng để cuộc đời mình có ý nghĩa. 2 Nêu được một thông điệp mà HS thấy có ý nghĩa 1,0 điểm 1,0 điểm) nhất đối với bản thân (gợi ý: - -Mỗi bạn trẻ không nên lãng phí tuổi trẻ, lãng phí cuộc đời mình vì những điều đã qua hoặc những gì chưa tới mà phải sống hết mình với hiện tại, tận hiến, tận hưởng để cuộc đời mình có ý nghĩa. - Cuộc đời không phải là một đường chạy liên tục và bằng phẳng để chúng ta có thể dễ dàng đến đích hay
4. vội vàng băng qua. Cuộc đời là một lộ trình bao gồm nhiều chặng đường dài: có thể là chặng đường đang sống, có thể là chặng đường đã qua, cũng có thể là chặng đường ta định tới: có vui - buồn, có khổ đau - hạnh phúc, có thành công - thất bại, thậm chí phải trả giá bằng máu và nước mắt. Để có một cuộc đời trọn vẹn ta phải lần lượt trải qua tất cả những điều đó - Sống, cống hiến, học tập và lao động cũng cần đi liền với hưởng thụ. Biết nâng niu, trân trọng những giá trị vật chất cũng như tinh thần của cuộc sống hiện tại cũng là điều quan trọng và cần thiết. . ) - Lí giải một cách hợp lí và thuyết phục. II. Làm văn (8,0 điểm) Phần Câu Nội dung Điểm II Trong đoạn trích người viết đã nhắn nhủ Bạn chớ để cuộc 3,0 1 sống trôi qua kẽ tay vì bạn cứ đắm mình trong quá khứ hoặc ảo tưởng về tương lai. Em hãy viết bài văn nghị luận trình bày cách để thế hệ trẻ sống trọn vẹn từng ngày cho cuộc đời thêm ý nghĩa. a. Xác định được yêu cầu về hình thức, dung lượng của bài văn 0,25 b. Xác định đúng vấn đề nghị luận: 0,25 Cách để thể hệ trẻ sống cuộc đời ý nghĩa Viết Hướng dẫn chấm: Vấn đề nghị luận cần được trình bày xuyên suốt cả bài: 0,25 điểm c. Triển khai vấn đề nghị luận Có thể triển khai vấn đề nghị luận theo nhiều cách nhưng cần đảm bảo các ý cơ bản: 0,25 * Giải thích ý kiến - Để cuộc sống trôi qua kẽ tay: Lãng phí thời gian, tuổi trẻ, khiến cuộc sống nhàm chán, tẻ nhạt. - Đắm mình trong quá khứ: là tôn thờ quá khứ, coi quá khứ là những gì tốt đẹp nhất. - Ảo tưởng về tương lai: vẽ ra tương lai rực rỡ như ý. → Lời nhắc nhở mỗi bạn trẻ không nên lãng phí tuổi trẻ, lãng phí cuộc đời mình vì những điều đã qua hoặc những gì chưa tới mà phải sống hết mình với hiện tại, tận hiến, tận hưởng để cuộc đời mình có ý nghĩa. Y kiến là lời khuyên đắn và ý nghĩa * Bàn luận, chứng minh 0,75 - Nhận thức được quá khứ là những gì đã qua, không bao giờ quay lại. Vì vậy nếu cứ đắm chìm trong quá khứ, ru mình giữa vinh quang
5. hay đau khổ trách móc bản thân, nuối tiếc quá khứ sẽ khiến chúng ta lãng quên, bỏ lỡ những cơ hội, những điều tốt đẹp ở hiện tại. - Tương lai là cái chưa đến, sắp đến và sẽ đến, tương lai phụ thuộc hoàn toàn vào hành động của mỗi người ở hiện tại. Nếu chúng ta biết nắm bắt thời cơ, không ngừng phấn đấu ở hiện tại sẽ được hưởng thành quả trong tương lai. - Sống, cống hiến, học tập và lao động cũng cần đi liền với hưởng thụ. Biết nâng niu, trân trọng những giá trị vật chất cũng như tinh thần của cuộc sống hiện tại cũng là điều quan trọng và cần thiết. - Không chủ quan dựa vào quá khứ, không ảo tưởng trông chờ vào tương lai may mắn; cống hiến hết mình cho hiện tại, xây dựng mục tiêu, kế hoạch cho tương lai thì cuộc đời sẽ luôn có ý nghĩa. Hướng dẫn chấm: Học sinh trình bày được 4 ý cho điểm tối đa; trả lời 1 ý 0,25 d. Viết bài văn đảm bảo các yêu cầu sau: - Lựa chọn được các thao tác lập luận, phương thức biểu đạt phù hợp để triển khai vấn đề nghị luận. 1,0 - Lập luận chặt chẽ, thuyết phục: lí lẽ xác đáng, bằng chứng tiêu biểu, phù hợp, kết hợp chặt chẽ giữa lí lẽ và bằng chứng. Lưu ý: Học sinh có thể trình bày suy nghĩ, quan điểm riêng nhưng phải phù hợp với chuẩn mực đạo đức và pháp luật đ. Diễn đạt: Đảm bảo chuẩn chính tả, dùng từ, ngữ pháp tiếng Việt, liên 0,25 kết văn bản e. Sáng tạo: Có cách diễn đạt mới mẻ, thể hiện sự am hiểu sâu sắc vấn 0,25 đề nghị luận 2 Nhà văn Nga, Lep Tôn-xtôi cho rằng: “Thơ là ngọn lửa nhen lên 5,0 trong lòng người, một ngọn lửa đốt cháy, sưởi ấm và soi sáng”. Em hiểu ý kiến trên như thế nào? Hãy làm rõ cách hiểu của em qua bài thơ “Miền quê” a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận 0,25 Mở bài giới thiệu được vấn đề; Thân bài triển khai được vấn đề; Kết bài khái quát được vấn đề. b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận 0,25 Cảm xúc của Hàn Mặc Tử trong bài thơ Mùa xuân chín - cơ sở để khẳng định giá trị của bài thơ. c. Triển khai vấn đề nghị luận Thí sinh có thể triển khai theo nhiều cách, nhưng cần vận dụng tốt các thao tác lập luận, kết hợp chặt chẽ giữa lí lẽ và dẫn chứng. Cần đảm bảo các yêu cầu sau:
6. c1. Mở bài 0,5 Giới thiệu vấn đề nghị luận: Nhận định của Nhà văn Nga, Lep Tôn-xtôi , giới thiệu bài thơ “Miền quê” của Nguyễn Khoa Điềm C2. Thân bài *Giải thích: 0,5 - Ngọn lửa nhen lên trong lòng người: Là ngọn lửa từ trái tim biết nhìn đời , đau đời của nhà thơ và truyền sang cho người đọc những rung động của tâm hồn mình. - Ngọn lửa đốt cháy, sưởi ấm và soi sáng: + Là ngọn lửa nồng ấm nhất, mãnh liệt nhất, có tác dụng hướng con người đến những tình cảm tốt đẹp, nâng đỡ, thanh lọc tâm hồn để giúp cho con người sống tốt hơn, hướng đến Chân - Thiện - Mỹ. => Hình ảnh ngọn lửa là một ẩn dụ cảm xúc và tư tưởng của thơ. Bởi vậy, trong nhận định, nhà văn Lép Tôn-xtôi sử dụng hình ảnh này để khẳng định đặc trưng và tác dụng kì diệu, to lớn của thơ ca. * Bàn luận ý kiến - Đặc trưng cảm xúc của thơ: +Thơ là hình thức tổ chức ngôn từ đặc biệt, tuân theo một mô hình thi luật hoặc nhịp điệu nhất định. Thơ có khả năng diễn tả được những tình cảm mãnh liệt hoặc những ấn tượng xúc động tinh tế của con người trước thế giới, thể hiện những trăn trở suy tư khát vọng của nhà thơ. Thơ là tiếng nói đầu tiên tiếng nói thứ nhất của tâm hồn Phi Động chạm tới cuộc sống( Nguyễn Đình Thi). Trong quá trình Sáng tạo thơ rung động và cảm xúc là điểm tựa, tình cảm của nhà thơ phải mạnh mẽ, sâu lắng đến tận cùng. +Thơ là những rung động từ trái tim nghệ sĩ truyền sang người đọc những rung động mãnh liệt. Thơ là nỗi niềm, là tấm lòng không phải của riêng nhà thơ mà trái tim nhà thơ phải đập cùng một nhịp đập với trái tim người đọc và cả cộng đồng.Nhà thơ phải yêu thương và trân trọng con người và cuộc sống... - Tác dụng kì diệu của thơ: + Thơ đến với chúng ta bằng sự đồng điệu của những tấm lòng, bằng mối giao cảm của tiếng nói tri âm, tri kỉ. + Thơ là phương thức biểu hiện trữ tình thơ được hình thành nhờ mối giao cảm thầm kín giữa con người và cuộc sống. Trong dòng chảy của thơ, con người được đắm chìm mình trong tình cảm của nhà thơ và của chính mình. Thơ giúp sưởi ấm tâm hồn con người làm trái tim con người thêm ấm áp, yêu thương, đồng cảm, biết trân quý những giá trị của cuộc sống và vạn vật. Tâm hồn con người sẽ được thanh lọc để trong sáng và cao thượng hơn... + Thơ thấm vào lòng người, bởi những cảm xúc trực tiếp và nhiều liên tưởng kín đáo, bằng ý tứ sâu xa, sức quyến rũ của tiết tấu và thanh điệu...
7. c2.2. Phân tích, chứng minh 2,0 * Khái quát chung về tác giả, bài thơ * “Miền quê” là tác phẩm minh chứng cho nhận định “Thơ là ngọn lửa nhen lên trong lòng người, một ngọn lửa đốt cháy, sưởi ấm và soi sáng”. *Luận điểm 1. “Miền quê” là "ngọn lửa nhen lên trong lòng người, một ngọn lửa đốt cháy, soi ấm và soi sáng" bởi tình quê đậm đà, sâu lắng: Bài thơ Miền quê của Nguyễn Khoa Điềm là một tác phẩm biểu lộ tình cảm sâu đậm và kỷ niệm đối với miền quê. - Buổi chiều trong bài thơ được phác họa bằng những nét đơn giản nhưng rất ấn tượng: - Một mảnh trăng treo lơ lửng trên bầu trời, tiếng ếch vui trong cỏ ấm như một trò chơi trốn tìm thú vị, với chữ “vui” gợi lên hình ảnh sâu sắc, thể hiện sự sáng tạo của tác giả trong cách diễn đạt tiếng ếch, nhất là trong ánh sáng chạng vạng của buổi chiều. Những giếng lúa mềm mại, xanh mướt... - Khoảng thời gian tuổi thơ trong trẻo, đầy hồn nhiên, tràn ngập ký ức, Những trò chơi thả chim hồn nhiên, những cảnh đẹp của “cỏ nội hương đồng” quen thuộc làm cho lòng đắm say. Hình ảnh đàn trâu bụng tròn đôi sừng cong cong... - Ngoài cảnh vật thanh bình của miền quê thơ mộng, hình ảnh của con người cũng xuất hiện với bao tâm trạng. Đó là những cô gái tóc dài 18 mang trong lòng ngây thơ và hồn nhiên rung động trước tình yêu đầu đời trong nỗi lòng xôn xao ngóng chờ và “thương người ra lính hôm mai”. =>Những hình ảnh này gợi lên trong lòng người đọc một sự nhớ nhung và mong muốn trở về nơi đã gắn bó với mình qua đó thể hiện niềm khao khát trở về miền quê để được sống trong sự thanh bình và hạnh phúc của tác giả... *Luận điểm 2. Cảm xúc kỳ diệu của bài thơ miền quê được tạo nên bởi những đặc sắc nghệ thuật độc đáo: - So sánh ngôn ngữ giàu hình tượng và đậm chất hội họa tác giả đã tái hiện một miền quê sâu trong ký ức tươi đẹp và bình yên - Thể thơ sáu chữ hiện đại phù hợp với việc bộc lộ cảm xúc - Tình cảm chân thành tha thiết dành cho quê hương đất nước và con người Việt Nam. - Ngôn ngữ tự nhiên giản dị, giàu sức gợi c2.3. Đánh giá 0,5 * Đánh giá mở rộng - Nhận định của Sê- khôp hoàn toàn xác đáng để tác động kỳ diệu của thơ ca.
8. - Bài thơ miền quê của Nguyễn Khoa Điềm là một minh chứng cụ thể bài thơ thể hiện vẻ đẹp thanh bình của mùa xuân với những cảnh sắc tươi mới; cũng như những hình ảnh về con người sống đời thường mang tính mang tính - Tình cảm, cảm xúc những rung động mãnh liệt trong thơ là một trong những tiêu chí để đánh giá tầm tư tưởng và tài năng của người nghệ sĩ. - Tình cảm của nhà thơ Nguyễn chạm đến và neo đậu trong tâm hồn người đọc thì người nghệ sĩ cần biểu hiện những tình cảm ấy bằng hình thức nghệ thuật phù hợp tàu tính thẩm mỹ * Bài học với người sáng tác và tiếp nhận văn học - Nhà thơ: khi sáng tác phải rung động, cảm xúc phải giống như con ong làm mật... - Người đọc: đến với thơ biết sống mãnh liệt hơn tâm hồn trong sáng và biết yêu thương chia sẻ nhiều hơn. c3. Kết bài 0,5 - - Đánh giá lại ý kiến. - - Đánh giá thành công của tác phẩm và tài năng của nhà thơ d. Chính tả, dùng từ, đặt câu 0,25 Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ nghĩa, ngữ pháp tiếng Việt. e. Sáng tạo 0,25 Thí sinh có cách diễn đạt mới mẻ, thể hiện suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận. - Thí sinh biết vận dụng lí luận văn học trong quá trình phân tích, đánh giá; biết phân tích bài thơ hướng vào vấn đề nghị luận; biết liên hệ vấn đề nghị luận với thực tiễn đời sống; lời văn có giọng điệu, hình ảnh, cảm xúc, đoạn văn sáng tạo, giàu sức thuyết phục. Tổng điểm toàn bài 10 điểm Xác nhận của BGH Xác nhận của tổ CM Người ra đề Lưu Nha Chang