Đề thi chọn học sinh giỏi văn 9 (Phần 2, Câu 2) - Năm học 2024-2025 - Trường THCS An Tiến (Có đáp án)

Nội dung text: Đề thi chọn học sinh giỏi văn 9 (Phần 2, Câu 2) - Năm học 2024-2025 - Trường THCS An Tiến (Có đáp án)

1. Nguyễn Thị Oanh - THCS An TIến - Huyện An Lão Câu hỏi: II. PHẦN VIẾT Câu 2 (5,0 điểm) Những ngọn gió đồng Rời phố phường tôi gặp ngọn gió quê Gió thổi một thổi đôi thổi như dắt tôi đi giữa những bầy gió chạy Tôi đông cứng gió thổi tôi mềm lại Để như sông dào dạt phía ruộng đồng Tôi trở về gặp buổi chiều mẹ vục bóng vào sông Gió thổi áo nâu mềm lại ngày muối mặn Thổi buốt tháng năm thổi tràn ký ức Thổi mát những đau buồn còn nằm khuất đâu đây Những vạt cỏ vơi hương gió thổi lại đầy Ôi mùi hương của cỏ gầy tinh khiết Đời đất cát lên hương từ đất cát Nên mới thơm chân thật đến ngọt ngào Gió chẳng bao giờ thổi tới trăng sao Nhưng gió biết thổi cho nhau biết tự mình mở lối Ôi những ngọn gió quê muốn gim tôi vào đồng nội Tôi bước ngược cánh đồng gió lại thổi ngược tôi. ( Trích Những ngọn gió đồng, Bình Nguyên, Tập thơ, 2016, NXB Hội nhà văn ) Chú thích: *Giới thiệu tác giả: Bình Nguyên: Tên thật là Nguyễn Đăng Hào, sinh năm 1959. Quê: Phường Ninh Phúc, thành phố Ninh Bình. Ông là hội viên Hội Văn học nghệ thuật tỉnh Ninh Bình, chủ tịch hội Văn học nghệ thuật tỉnh Ninh Bình, hội viên Hội Nhà văn Việt Nam. Sự nghiệp văn chương của Bình Nguyên gắn liền với những tác phẩm thể hiện tâm tư, suy nghĩ của con người trong bối cảnh xã hội biến động. Ông thường khai thác những chủ đề về cuộc sống, tình yêu, và nỗi đau, mang đến cho bạn đọc những trải nghiệm sâu sắc về nhân sinh. * Giới thiệu tác phẩm: Bài thơ Những ngọn gió đồng được viết vào thàng 8 năm 2012.Tác phẩm không chỉ mang đến những hình ảnh đẹp của quê hương mà còn thể hiện sự trăn trở về thân phận con người trong dòng chảy của thời gian. Với ngôn ngữ trau chuốt và sâu sắc, tác phẩm khắc họa rõ nét những cảm xúc, nỗi niềm của nhân vật chính, đồng thời gợi lên những suy tư về cuộc sống, tình yêu và sự mất mát. *Hoàn cảnh sáng tác: "Những ngọn gió đồng" ra đời trong bối cảnh Việt Nam sau giai đoạn chiến tranh, khi xã hội đang tìm kiếm những giá trị mới và ổn định sau những biến động. Đây là thời kỳ mà nhiều tác giả tìm về cuộc sống thường nhật, và sự bình yên trong tâm hồn. Bình Nguyên đã tạo ra một tác phẩm mang tính nhân văn sâu sắc, phản ánh niềm khao khát về một cuộc sống tươi đẹp và ý nghĩa, đồng thời thể hiện những nỗi đau và sự mất mát của con người
2. trong hành trình tìm kiếm bản thân và hạnh phúc. Tác phẩm đã góp phần khẳng định tài năng và phong cách sáng tác độc đáo của Bình Nguyên, đồng thời làm giàu thêm kho tàng văn học Việt Nam đương đại. * Đọc bài thơ trên và thực hiện yêu cầu: Chế Lan Viên trong “Nghĩ về thơ” cho rằng: Thơ không chỉ đưa ru mà còn thức tỉnh. Viết bài văn nghị luận trình bày suy nghĩ của em về ý kiến trên qua việc phân tích bài thơ “Những ngọn gió đồng” của Bình Nguyên Đáp án: PHẦN CÂU YÊU CẦU CẦN ĐẠT ĐIỂM Chế Lan Viên trong “Nghĩ về thơ” cho rằng: Thơ không chỉ đưa ru mà còn thức tỉnh. II 2 Viết bài văn nghị luận trình bày suy nghĩ của em về ý kiến 5,0 trên qua việc phân tích bài thơ “Những ngọn gió đồng” của Bình Nguyên a. Xác định được yêu cầu của kiểu bài nghị luận văn học. 0,25 b. Xác định đúng yêu vấn đề cần nghị luận : 0,25 c. Đề xuất được hệ thống ý phù hợp để làm rõ vấn đề của bài viết. - Xác dịnh được các ý chính của bài viết - Sắp xếp được hệ thống các ý hợp lý theo bố cục 3 phần của bài văn nghị luận *Giới thiệu vấn đề nghị luận và nêu khái quát quan điểm của 0,5 cá nhân về vấn đề. * Triển khai vấn đề nghị luận - Thể hiện quan điểm của người viết có thể theo 1 số gợi 3,0 ý sau: a.Giải thích nhận định: * Lí giải: - Thơ: là hình thức nghệ thuật dùng ngôn ngữ giàu hình ảnh, 0,5 có nhịp điệu, vần điệu để thể hiện nội dung một cách hàm súc. - đưa ru: là nói đến sự vỗ về, vừa là nhịp, vừa là những lời êm ái, ru ngủ con người. Nói rộng ra là cảm xúc, tình cảm là nhịp điệu và nhạc điệu của thơ. Đó chính là đặc trưng cơ bản
3. nhất, là cái gốc của thơ ca - thức tỉnh: là làm cho con người ta “tỉnh ra, nhận ra lẽ phải và thoát khỏi tình trạng mê muội, sai lầm”, là “gợi ra, làm trỗi dậy cái tiềm tàng trong mỗi con người” là tác động vào nhận thức, trí tuệ, suy tưởng, triết lí, tính tư tưởng của thơ ca. => Về nội dung, thực chất ý kiến của Chế Lan Viên bàn về chức năng của thơ ca; sự gắn kết của cảm xúc và tư tưởng trong thơ: Thơ không chỉ lay động cảm xúc con người mà còn thức tỉnh lí trí, giúp con người nhận thức về cuộc sống, về con người và chính mình. 3. Phân tích, chứng minh: Làm rõ ý kiến qua bài thơ Những ngọn gió đồng của Bình Nguyên * Bàn luận: 0,25 - Vì sao thơ không chỉ đưa ru mà còn thức tỉnh? + Thơ là thể loại trữ tình nghiêng về biểu hiện tâm hồn, tình cảm của người nghệ sỹ bằng hệ thống ngôn từ có cảm xúc, gợi hình, biểu cảm và giàu tính nhạc. Không chỉ thế giá trị của thơ còn thể hiện ở giá trị tư tưởng,” nhà thơ đồng thời cũng là nhà tư tưởng” tư tưởng thơ còn có khả năng thức tỉnh trí tuệ, lay động nhận thức người đọc. Vì vậy chức năng của thơ không chỉ “đưa ru”làm lay động cảm xúc mà còn “thức tỉnh”nhận thức, tư tưởng người đọc - Mối quan hệ giữa chức năng “đưa ru” và chức năng “thức tỉnh”: Ở những bài thơ xuất sắc thường có sự thống nhất hài hoà giữa cảm xúc và trí tuệ, cảm xúc gắn với suy tưởng triết lí. Nếu chỉ có cảm xúc, chỉ “đưa ru” thì thơ có thể rơi vào tình trạng hời hợt, nông cạn. Ngược lại, nếu chỉ có trí tuệ, chỉ “thức tỉnh” thì thơ có thể sẽ dễ trở nên khô khan. Vì vậy, dẫu có nhấn mạnh vai trò của nhận thức, của trí tuệ, thì cũng không thể xa rời đặc trưng cơ bản nhất của thơ ca là tình cảm, cảm xúc, là những rung động tâm hồn. Thơ tác động, thức tỉnh theo cách riêng: bằng cách khiến ta xúc động, thông qua ngôn ngữ giàu hình ảnh, nhạc tính, giàu sức biểu cảm. - Đây là một quan niệm thơ đúng đắn, sâu sắc của Chế Lan Viên. Đây cũng là khuynh hướng phát triển của mọi nền thơ hiện đại.
4. * Khái quát tác giả, tác phẩm - Tác giả: Bình Nguyên là một trong những nhà thơ tiêu biểu của thơ ca Việt Nam đương đại. - Tác phẩm: Bài thơ Kính gửi mẹ được viết vào tháng 8 năm 2012, in trong tập thơ cùng tên, NXB Hội nhà văn ấn hành, năm 2016. * Phân tích bài thơ - Những ngọn gió đồng của Bình Nguyên là bài thơ “đưa ru” người đọc: + Ngọn gió vô tri đã kéo người đi xa trở về hoà mình cùng 1,0 không gian của thiên nhiên hòa mình thành dòng sông quê hương dạt dào dâng hiến phù sa cho đồng ruộng: ( trích dẫn thơ khổ 1) và phân tích. . Hình ảnh nhân hóa sinh động “gió” gợi những so sánh liên tưởng thú vị đã làm nổi bật những chuyển biến trong tâm hồn nhân vật trữ tình. Ngọn gió vô tri đã kéo người đi xa trở về hoà mình cùng không gian của thiên nhiên hòa mình thành dòng sông quê hương dạt dào dâng hiến phù sa cho đồng ruộng + Gió dắt "tôi" về bên mẹ ( trích dẫn thơ khổ 2) và phân tích. . Hình ảnh người mẹ vục bóng vào sông cũng là khởi nguồn cho nỗi xúc động nghẹn ngào của nhân vật trữ tình khi chạm vào kí ức “ngày muối mặn”, “tháng năm buốt giá”, “những đau buồn”. Ngọn gió đồng trở thành ngọn gió mát lành an ủi, sẻ chia với những nhọc nhằn nơi thôn quê, thổi đi những buốt giá đời người. + Gió không chỉ làm dịu những ưu phiền, những vết thương, những vị cay, vị đắng nơi mảnh đất mình sinh ra, mà còn giúp ta cảm nhận quy luật sinh tồn, cái sức sống bền bỉ âm thầm: ( trích dẫn thơ khổ 2) và phân tích. + Gió có thể làm mềm, làm dịu mát, làm đầy, làm sáng, làm ấm những yêu thương, đánh thức lòng trắc ẩn, gợi những rung cảm nơi sâu thẳm tâm hồn? ( trích dẫn thơ khổ 4) và phân tích. . Và nhà thơ đã lý giải: Gió hay chính người quê đã đạt đến chân thiện đủ để làm mềm, làm tan chảy những tảng băng
5. vô cảm vẫn tồn tại ngay trong mỗi con người. Sinh ra từ quê, rồi lại từ quê mà ra đi, những ngọn gió như muốn “ghim” muốn níu giữ "tôi" ở lại. - Những ngọn gió đồng của Bình Nguyên là bài thơ “không chỉ đưa ru mà còn thức tỉnh” người đọc về đạo lí sống, về bài học nhân sinh trong cuộc sống: + Ngọn gió đồng đã thức tỉnh con người về tình cảm hướng về quê hương, nguồn cội (khổ 1). 0,5 + Ngọn gió đồng đã thức tỉnh con người về tình cảm đối với mẹ (khổ 2). + Ngọn gió đồng đã thức tỉnh con người khi nhìn lại bản thân. Phải chăng, khoảnh khắc con người nhận ra không gian thân thuộc với hương cỏ dại vẫn đầy ăm ắp, vẫn tinh 0,5 khiết, chân thật và ngọt ngào sau bao mùa mưa nắng ở thôn quê cũng là lúc con người có cơ hội nhìn lại chính mình trong những đổi thay. Liệu cái chân quê thật thà có còn nguyên vẹn trong ta? (khổ 3). + Ngọn gió đồng đã thức tỉnh con người về lối sống cao đẹp biết sẻ chia, biết yêu thương đùm bọc “biết thổi cho nhau” vơi bớt những nhọc nhằn, buồn khổ; không chịu khuất phục trước những thử thách chông gai, “biết tự mình mở lối; thuỷ chung, gắn bó với đồng quê dù vạn vật có đổi thay (khổ 4). - Nghệ thuật cũng là yếu tố quan trọng góp phần tạo nên giá trị “đưa ru” và “thức tỉnh” trong bài thơ Những ngọn gió đồng của Bình Nguyên + Thể thơ tự do + Ngôn ngữ thơ giản dị + Hình ảnh thơ gần gũi 0,25 + Nhịp thơ chậm mà chuyển, gần gũi mà lắng sâu, như lời tự bạch của chính mình + Giọng thơ tự sự, bắt đầu từ sự trở về, rồi với những ký ức, đến sự tự nhận thức và cuối cùng là cách luận, Những ngọn gió đồng đã đưa người đọc đi từ cảm xúc này đến cảm xúc khác * Đánh giá. - Bài thơ Những ngọn gió đồng của Bình Nguyên không chỉ
6. đưa ru- đưa người đọc đắm mình vào không gian của hoài niệm, của những cảm xúc chân thành, thiết tha mà còn đánh thức, khơi dậy những lẽ sống cao đẹp, những triết lí nhân sinh sâu sắc. Bài thơ đã chạm vào nơi thẳm sâu của tâm hồn, lay động tâm thức của người đọc bởi sự quyện hòa giữa vẻ đẹp cảm xúc và trí tuệ, cùng những hình thức biểu đạt phù hợp, giàu tính nghệ thuật. - Ý kiến của Chế Lan Viên ngắn gọn mà xác đáng, khẳng định được chức năng, ý nghĩa của thơ ca; sự gắn kết của cảm xúc và tư tưởng trong thơ. Cảm xúc không bắt vào trí tuệ sẽ hời hợt nông cạn, trí tuệ không dựa vào cảm xúc sẽ trở thành xa lạ, khô khan. - Ý kiến là bài học cho người sáng tác thơ, đồng thời có tác dụng định hướng cho người đọc trong quá trình tiếp nhận. + Bài học cho người nghệ sĩ: trong quá trình sáng tạo, nhà văn phải lao động miệt mài bằng cả trí óc và con tim, bằng cả tâm lực lẫn trí lực để cho ra đời những tác phẩm không chỉ “đưa ru” mà còn “thức tỉnh”. + Đối với bạn đọc: khi đọc tác phẩm không nên thờ ơ, hững hờ, hãy đọc bằng cả trái tim và trí tuệ để lĩnh hội được những điều mà người nghệ sĩ gửi gắm, để từ đó hoàn thiện nhân cách, sống tốt hơn, đẹp hơn. 3. Kết bài 0,5 - Khẳng định lại giá trị tác phẩm. Liên hệ. d. Viết bài văn đảm bảo các yêu cầu sau - Lựa chọn được các thao tác lập luận, phương thức biểu đạt phù hợp để triển khai vấn đề nghị luận . 0,25 - Lập luận chặt chẽ, thuyết phục: lí lẽ xác đúng, bằng chứng tiêu biểu phù hợp, kết hợp chặt chẽ giữa lí lẽ và bằng chứng * Lưu ý: Học sinh có thể trình bày suy nghĩ, quan điêm riêng nhưng phải phù hợp với chuẩn mực đạo đức và pháp luật e. Sáng tạo: có cách diễn đạt mới mẻ, thể hiện suy nghĩ sâu 0,25 sắc về VĐNL, biết vận dụng lí luận văn học trong quá trình phân tích, nhận xét, biết liên hệ với tác phẩm khác để làm nổi bật vấn đề nghị luận