Đề thi chọn học sinh giỏi cấp THCS môn Ngữ văn 9 năm học 2022-2023 (Có đáp án)

Nội dung text: Đề thi chọn học sinh giỏi cấp THCS môn Ngữ văn 9 năm học 2022-2023 (Có đáp án)

1. KÌ THI CHỌN HỌC SINH GIỎI CÁC MÔN VĂN HÓA LỚP 9 CẤP THCS ĐỀ CHÍNH THỨC NĂM HỌC 2022 - 2023 Đề thi có 01 trang Môn: Ngữ văn - Lớp 9 Ngày thi: 26/12/2023 (Thời gian làm bài: 150 phút không kể giao đề) ĐỀ BÀI Câu 1. (8,0 điểm) Bài thuyết giảng Tại ngôi làng nhỏ, vào ngày chủ nhật, có vị giáo sư thường đến nói chuyện về cuộc sống. Hôm nay, ông đến thăm nhà của cậu bé vốn không hề muốn chơi hay kết bạn với ai. Cậu bé mời vị giáo sư vào nhà và lấy cho ông một chiếc ghế ngồi bên bếp lửa cho ấm. Trong im lặng, hai người cùng ngồi nhìn những ngọn lửa nhảy múa. Sau vài phút, vị giáo sư lấy cái kẹp, cẩn thận nhặt một mẩu than hồng đang cháy sáng ra và đặt nó sang bên cạnh lò sưởi. Rồi ông lại ngồi xuống ghế, vẫn im lặng. Cậu bé cũng im lặng quan sát mọi việc. Cục than đơn lẻ cháy nhỏ dần rồi tắt hẳn. Vị giáo sư nhìn đồng hồ và nhận ra đã đến giờ ông phải đi thăm nhà khác. Ông chậm rãi đứng dậy, nhặt cục than lạnh đặt vào giữa bếp lửa. Ngay lập tức, nó lại bắt đầu cháy, tỏa sáng với ánh sáng và hơi ấm của những cục than xung quanh nó. Khi vị giáo sư đi ra cửa, cậu bé chủ nhà nắm tay ông nói: - Cảm ơn bài thuyết giảng của bác! (Dẫn theo Vặt vãnh và hoàn hảo, NXB Văn hóa Thông tin) Suy nghĩ của em về vấn đề đặt ra trong câu chuyện trên? Câu 2. (12,0 điểm) Rất yêu thương con nhưng nhân vật anh Sáu trong Chiếc lược ngà của Nguyễn Quang Sáng lại dứt khoát từ giã gia đình đi chiến đấu, để rồi khôn nguôi thương nhớ con. Rất “thèm người” nhưng nhân vật anh thanh niên trong Lặng lẽ Sa Pa của Nguyễn Thành Long lại xung phong lên làm việc trên đỉnh núi Yên Sơn cao hai nghìn sáu trăm mét không một bóng người, để rồi vẫn luôn khao khát được gặp người. Qua cảm nhận về những hành động nghịch lí của hai nhân vật trên, em hãy chỉ ra thông điệp mà tác giả gửi gắm. ................ Hết............. (Giám thị coi không giải thích gì thêm)
2. KÌ THI CHỌN HỌC SINH GIỎI HDC ĐỀ CHÍNH THỨC CÁC MÔN VĂN HÓA LỚP 9 CẤP THCS NĂM HỌC 2022 - 2023 (HDC có 05 trang) Môn: Ngữ văn - Lớp 9 Ngày thi: 07/01/2023 (Thời gian làm bài: 150 phút không kể giao đề) HƯỚNG DẪN CHẤM Câu Nội dung Điểm Suy nghĩ của em về vấn đề đặt ra trong câu chuyện Bài thuyết 8,0 Câu giảng. 1 A. Về kĩ năng - Biết cách làm bài nghị luận XH (nghị luận về một tư tưởng đạo lý.) - Bài viết có bố cục chặt chẽ; Lập ý sáng tạo; Vận dụng linh hoạt các thao tác lập luận: giải thích, phân tích, chứng minh, bình luận ; Hành văn mạch lạc, trôi chảy, có cảm xúc; Không mắc lỗi về dùng từ, chính tả, đặt câu. B. Về kiến thức Bài làm có thể trình bày theo nhiều cách nhưng cần làm nổi bật các ý sau: I. Nêu vấn đề 0,5 - Giới thiệu vấn đề nghị luận. - Trích dẫn câu chuyện. II. Giải quyết vấn đề 7,0 1. Giải thích, nêu ý nghĩa câu chuyện 1,0 - Câu chuyện kể về cậu bé (người nghe thuyết giảng) không hề muốn chơi hay kết bạn với ai: lối sống khép kín, cá nhân, cô độc. Sau khi nghe bài thuyết giảng của vị giáo sư cậu bé hiểu ra rằng mỗi cá nhân cần phải có lối sống hòa đồng. => Ý nghĩa câu chuyện: Khi sống đơn độc, lẻ loi, tách khỏi tập thể, cộng đồng, cá nhân sẽ đẩy mình đến chỗ tự diệt. Chỉ khi hòa mình vào với mọi người để cùng nhau sống, cùng nhau nỗ lực, cá nhân mới tìm thấy niềm vui, phát huy được năng lực, sở trường, mới thực sự sống và sống một cách có ý nghĩa.
3. 2. Phân tích - Chứng minh 4,0 HS biết kết hợp lí lẽ và dẫn chứng để làm rõ ý nghĩa của vấn đề: Mỗi cá nhân cần phải có lối sống hòa đồng vì: - Sống đơn độc, lẻ loi, cá nhân sẽ đẩy mình đến chỗ tự diệt: + Mỗi cá nhân sinh ra và lớn lên đều có mối quan hệ không thể tách rời gia đình và cộng đồng. Họ không thể tự mình đáp ứng hết được mọi yêu cầu của cuộc sống, cũng không thể tự mình tạo cho mình một cuộc sống trọn vẹn. + Cuộc sống vốn phức tạp, luôn biến động với những bất ngờ nằm ngoài khả năng giải quyết của một cá nhân, nếu không hợp sức, một cá nhân nhỏ nhoi sẽ đẩy mình đến chỗ tự diệt. - Khi hòa mình với mọi người, cùng nỗ lực, cùng phấn đấu, cá nhân mới thực sự sống một cách có ý nghĩa: + Hòa mình với mọi người, cá nhân sẽ có được niềm vui. + Gắn bó với mọi người, cá nhân có thể giúp mọi người và cũng nhận được sự giúp đỡ từ người khác. Sự gắn bó khiến sức mạnh cá nhân có thể được nhân lên bởi sức mạnh chung của tập thể, cộng đồng. + Sống giữa mọi người, thế mạnh của mỗi cá nhân được phát huy, điểm yếu được bù đắp; những đóng góp của cá nhân được thừa nhận, trân trọng, tôn vinh, cá nhân sẽ bắt nhịp với sự biến đổi của đời sống để không tụt hậu, lệch nhịp, lạc điệu, 3. Bình luận 2,0 - Khẳng định ý nghĩa câu chuyện: mỗi cá nhân cần phải có lối sống hòa đồng. - Phê phán lối sống khép kín, cá nhân, cô độc. - Phản đề: Hòa đồng không có nghĩa là sống a dua, đua đòi theo đám đông mà cần có ý thức hòa mình vào cộng đồng, trân trọng sức mạnh của cộng đồng. Nhưng cũng không đánh mất đi sự sáng tạo của cá nhân... * Y/c dẫn chứng: HS cần có kĩ năng chọn d/c tiêu biểu, toàn diện, có sức thuyết phục cao; D/c trong mọi lĩnh vực đời sống XH, văn học. III. Kết thúc vấn đề - Khẳng định vấn đề nghị luận. 0,5 - Liên hệ bài học cho bản thân.
4. Câu Rất yêu thương con nhưng nhân vật anh Sáu trong Chiếc lược ngà 2 của Nguyễn Quang Sáng lại dứt khoát từ giã gia đình đi chiến đấu, để 12,0 rồi khôn nguôi thương nhớ con. Rất “thèm người” nhưng nhân vật anh thanh niên trong Lặng lẽ Sa Pa của Nguyễn Thành Long lại xung phong lên làm việc trên đỉnh núi Yên Sơn cao hai nghìn sáu trăm mét không một bóng người, để rồi vẫn luôn khao khát được gặp người. Qua cảm nhận về những hành động nghịch lí của hai nhân vật trên, em hãy chỉ ra thông điệp mà tác giả gửi gắm. A. Về kĩ năng Biết làm bài văn nghị luận văn học (Kĩ năng phân tích; kĩ năng cảm thụ văn học); Bài viết có bố cục chặt chẽ; Lập ý sáng tạo; Vận dụng linh hoạt các thao tác lập luận: Giải thích, phân tích, chứng minh, bình luận, so sánh ; Diễn đạt trôi chảy; Hành văn có cảm xúc; Không mắc lỗi về dùng từ, chính tả, đặt câu. B. Về kiến thức Trên cơ sở những hiểu biết về hai nhân vật trong hai truyện ngắn, HS có thể trình bày theo nhiều cách khác nhau, nhưng cần nêu được những ý cơ bản sau: I. Nêu vấn đề 1,0 Giới thiệu vấn đề nghị luận. II. Triển khai vấn đề 10,0 1. Giải thích 1,0 - Hành động nghịch lí: Có thể hiểu là những hành động nhìn có vẻ như không hợp lo-gic nhưng thật ra là đúng. => Thông qua việc xây dựng chuỗi hành động nghịch lí, tác giả giúp người đọc hiểu sâu sắc hơn về nhân vật, đó cũng là cách gửi gắm thông điệp của người sáng tác. 2. Phân tích - Chứng minh 7,0 a. Lí giải: 1,0 - Khi xây dựng nhân vật, nhà văn phải dụng công trong việc lựa chọn các chi tiết nhằm khắc họa lời nói, hành động, suy nghĩ...nhờ đó nhân vật hiện lên sống động; đồng thời thể hiện chủ đề tác phẩm, tài năng và ý đồ nghệ thuật của người viết. b. Phân tích, chứng minh:
5. * Cảm nhận những hành động nghịch lí của ông Sáu trong Chiếc 6,0 lược ngà. - Giới thiệu vị trí tác giả, tác phẩm trong nền văn học dân tộc. - Cảm nhận hành động nghịch lí của nhân vật ông Sáu: + Yêu thương con rất muốn gần gũi bên con để chia sẻ, chăm sóc... + Thế nhưng nhân vật ông Sáu đã có sự lựa chọn: tình nguyện từ giã gia đình đi chiến đấu lúc đứa con đầu lòng - cũng là đứa con duy nhất, chưa đầy một tuổi và lúc đứa con gái nhận ra cha, bộc lộ tình yêu thương mãnh liệt. + Để rồi, trở lại chiến trường miền Đông, đối mặt với bom đạn, hi sinh mất mát, ông vẫn khôn nguôi thương nhớ con. => Ông Sáu tình nguyện từ giã gia đình đi chiến đấu vì tình yêu nước nồng nàn, tha thiết nhưng ẩn trong đó là tình yêu gia đình. Việc đi chiến đấu là để giữ được độc lập cho đất nước cũng là để hướng tự do đến mỗi cá nhân, hạnh phúc cho mỗi gia đình. Tình yêu gia đình sẽ là động lực lớn lao để người chiến sĩ tiến về phía trước. - Thông điệp mà tác giả Nguyễn Quang Sáng gửi gắm. (Từ cảm nhận về những hành động nghịch lí của nhân vật ông Sáu, học sinh có thể đọc được các thông điệp khác nhau mà tác giả gửi gắm. Có thể là: tình yêu nhà và lòng yêu nước là hai khái niệm không thể tách rời nhau, giúp con người luôn hướng tới những điều tốt đẹp). * Cảm nhận những hành động nghịch lí của nhân vật anh thanh niên trong Lặng lẽ Sa Pa:. - Giới thiệu vị trí tác giả, tác phẩm trong nền văn học dân tộc. - Cảm nhận hành động nghịch lí của nhân vật anh thanh niên: + “Thèm người”: Theo cách nghĩ thông thường, thèm người là khao khát gần gũi con người để cảm nhận được tình người. Đó là khao khát bình dị rất con người. Biểu hiện của khao khát này là thường chọn chỗ đông người để làm việc, để giao tiếp,... + Thế nhưng nhân vật anh thanh niên đã có sự lựa chọn: xung phong lên làm việc trên đỉnh núi Yên Sơn cao hai nghìn sáu trăm mét không một bóng người. + Để rồi, công tác ở nơi khó khăn, anh hết mình lao vào công việc dù vẫn luôn khao khát được gặp người. => Anh thanh niên là người yêu nghề, yêu cuộc sống và con người, khao khát được cống hiến - Thông điệp mà tác giả Nguyễn Thành Long gửi gắm.
6. (Từ cảm nhận về những hành động nghịch lí của nhân vật anh thanh niên, học sinh có thể đọc được các thông điệp khác nhau mà tác giả gửi gắm. Có thể là: Hãy sống hăng say, hãy biến tình yêu cuộc sống và con người thành ý thức đóng góp, thành nhiệt huyết với công việc dựng xây đất nước). 3. Bình luận 2,0 - Đằng sau những hành động có vẻ nghịch lí của nhân vật là những điều rất có lí: yêu thương, gắn kết với mọi đối tượng không có nghĩa là phải cận kề bên mà là sẵn sàng hi sinh để mang lại những gì tốt đẹp cho đối tượng ấy. - Thông qua tình yêu đối với những đối tượng cụ thể: con người và gia đình, cả hai tác giả đều hướng người đọc đến một tình yêu lớn lao: tình yêu Tổ quốc. Đây là thông điệp hết sức ý nghĩa. - Việc xây dựng những hành động tưởng chừng nghịch lí đã cho người đọc thấy tài năng của hai tác giả trong việc thể hiện vẻ đẹp của nhân vật. Tài năng ấy bắt nguồn từ tấm lòng tha thiết với cuộc đời. III. Khái quát vấn đề 1,0 Khẳng định vấn đề nghị luận. Lưu ý: Giám khảo vận dụng linh hoạt HD chấm; khuyến khích những bài làm sáng tạo./.